2023 - Η Μαρία Κενανίδου στο TheOpinion «Βρισκόμαστε σε ένα νέο σύνορο τέχνης και τεχνολογίας...»

 

Η ιστορικός τέχνης, ανεξάρτητη επιμελήτρια μέλος της Hellenic Association of Art Critics (AICA-Hellas) Μαρία Κενανίδου μιλάει στο TheOpinion και τον Θανάση Ράπτη με αφορμή την έκθεση «Capturing the Future /Φωτογραφία στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης»

Ποιο είναι το νέο τοπίο της παραγωγής εικόνων που αντιμετωπίζουν σήμερα οι καλλιτέχνες με την αλματώδη, τελείως αχαρτογράφητη ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης που εισβάλει πλέον και στα 'χωράφια' της τέχνης; Είναι δικαιολογημένες οι ανησυχίες και οι προβληματισμοί τους ή απλά μιλάμε για μια ακόμη καινοτομία που προσφέρει η τεχνολογία;

Η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης έχει εισβάλει στον χώρο της τέχνης και συγκροτεί σταδιακά ένα νέο τοπίο παραγωγής εικόνων. Βιώνουμε μία μεταβατική περίοδο που με συνεχώς νέες και ραγδαία εξελισσόμενες τεχνολογίες οι καλλιτεχνικές πρακτικές επηρεάζονται σαφώς από τους μετασχηματισμούς της σύγχρονης γραμματικής της όρασης. Βρισκόμαστε σε ένα νέο σύνορο τέχνης και τεχνολογίας, σε μία «υπαρξιακή καλλιτεχνική αστάθεια» ως προς το νέο τρόπο απεικόνισης και αποτύπωσης της αντίληψης, της γνώσης και της αυτογνωσίας.

Όσον αφορά τις ανησυχίες, είναι αυτό που θα λέγαμε «μείνε ανήσυχος»! γιατί μπορεί να προσφέρει ευελιξία και απεριόριστες δυνατότητες αλλά ταυτόχρονα μπορεί να αντικαταστήσει την ανθρώπινη δημιουργικότητα και να οδηγήσει σε απώλεια προσώπου, να θέσει θέματα πατρότητας του δημιουργού του έργου τέχνης, να κατασκευάσει και παραποιήσει οπτικές πληροφορίες και ντοκουμέντα θέτοντάς μας ευάλωτους ανάμεσα στο αληθές-ψευδές, να παραβιάζει τα πνευματικά δικαιώματα. Σε κάθε μεταβατική περίοδο που συμβαίνει αλλαγή των παραδοσιακών μέσων στην καλλιτεχνική παραγωγή καλό είναι να μη δαιμονοποιούμε τη χρήση του νέου μέσου αλλά να βρισκόμαστε σε επαγρύπνηση. Η τεχνητή νοημοσύνη κάνει άλματα και τα όρια της Ηθικής της όρασης είναι υπό διαμόρφωση, βρισκόμαστε μόνο στην αρχή της συζήτησης.  

Οι συμμετέχοντες καλλιτέχνες αρκούνται στο να κατανοήσουν, να κατακτήσουν και εντέλει να

χρησιμοποιήσουν για την παραγωγή του έργου τους τα νέα μέσα που βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη ή

κάποιοι από αυτούς είναι επιφυλακτικοί ή στέκονται με κριτική διάθεση απέναντί τους;

Η στάση των καλλιτεχνών των νέων μέσων που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη, ποικίλλει. Κάποιοι καλλιτέχνες είναι ενθουσιασμένοι και ανοικτοί στις δυνατότητες που προσφέρει, βλέποντάς την ως ένα εργαλείο που επεκτείνει τη δημιουργική διαδικασία και επιτρέπει νέους τρόπους έκφρασης, άλλοι είναι επιφυλακτικοί και έχουν κριτική διάθεση, κάποιοι άλλοι είναι δύσπιστοι και κάποιο αφοριστικοί.. Μία γενικότερη αίσθηση επισφάλειας είναι δικαιολογημένη, καθώς οποιαδήποτε ριζική αλλαγή στον μέσο καλλιτεχνικής παραγωγής και ιδιαίτερα με συνέπειες στην κοινωνικοπολιτική ύπαρξη του καλλιτεχνικού υποκειμένου αλλά και της αναπαράστασης και της φαντασίας. Μετατοπίζεται η έννοια του δημιουργού ποιος ο καλλιτέχνης ποια η συμμετοχή του στο ΑΙ καλλιτεχνικό έργο ποια η ποσόστωση συμμετοχής της τεχνητής νοημοσύνης ποια η απομάκρυνση από την αυθεντικότητα και την προσωπική εκφραστικότητα στη καλλιτεχνική πρακτική τους;

Είναι ιλιγγιώδεις οι ρυθμοί εξέλιξης των εργαλείων της καλλιτεχνικής τους γλώσσας και των δυνατοτήτων τους ώστε οι μετατοπίσεις και οι μετεωρισμοί επιφέρουν δυσπιστία από την ανεξέλεγκτη ή κακή χρήση του εργαλείου που αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη δύναμη για δυστοπικές καταλήξεις. Τέλος πολλοί από τους καλλιτέχνες εμφανίζουν άγχος και ανασφάλεια για την ευρεία και ταχεία υιοθέτηση της τεχνολογίας καθώς περνούν αναλφάβητοι και απροετοίμαστοι από τις παραδοσιακές τεχνικές σε χρήση άγνωστων ανοίκειων εργαλείων.     

Μπορεί ο άνθρωπος να εξοικειωθεί εύκολα με μηχανικά παραγόμενες εικόνες ή του είναι εντελώς ανοίκειες

και του προκαλούν σύγχυση και αποπροσανατολισμό και εντέλει επιδρούν αρνητικά και στον ψυχισμό του;

Η αντίδραση του ανθρώπου στις μηχανικά παραγόμενες εικόνες επίσης ποικίλλει. Άλλοι τις βρίσκουν συναρπαστικές, εκτιμούν την καινοτομία και τη δημιουργικότητα πίσω από αυτές, ενώ άλλοι δυσφορούν στο να συνδυάσουν την τεχνητή παραγωγή με τις παραδοσιακές αισθητικές και πολιτισμικές τους προσδοκίες.

Οι μηχανικά παραγόμενες εικόνες, προκαλούν μία μετατόπιση που ερμηνεύεται ως σύγχυση του πραγματικού με το εικονικό με όρους αποπροσανατολισμού και απώλειας, μεταβάλλοντας, με την πάροδο του χρόνου, τη συστατική διαμόρφωση του ανθρώπινου αισθητηρίου. Ο μετασχηματισμός αυτός της όρασης και της ορατότητας βασισμένος στη μηχανή, συνοδεύεται από την αυτοματοποίηση της αντίληψης.

Οι αντιθέσεις που προκύπτουν μεταξύ του υλικού οικείου και του ψηφιακού ανοίκειου εντοπίζονται από μία «ready-to-hand» σε μία κατάσταση «present-at-hand» κατά Heidegger και Dourish. Με αυτόν τον τρόπο, διαπραγματεύονται το όριο μεταξύ οικειότητας και ανοικειότητας, μεταξύ συνειδητής σκέψης, κριτικής προσέγγισης και ασυνείδητης μηχανικής πρόσληψης, κατά την οποία τα εργαλεία ή τα αντικείμενα υποχωρούν από τη συνειδητή ανθρώπινη αντίληψη και λειτουργούν ως αόρατες προεκτάσεις του εαυτού.

Ερχόμενος πλέον ο άνθρωπος αντιμέτωπος με αυτού του είδους τη «μεταφωτογραφία» μπορεί να

ισορροπήσει ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό, το ψευδές και το αληθές; Μπορεί πλέον να

βασίζεται στην 'αλήθεια' της οπτικής πληροφορίας όπως παλιά;

Η δυνατότητα της τεχνητής νοημοσύνης να δημιουργεί εικόνες που μπορεί να φαίνονται πραγματικές μπορεί

να προκαλέσει αλλαγές στον τρόπο που ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται και ερμηνεύει την οπτική πληροφορία. Η

διαχωριστική γραμμή μεταξύ του πραγματικού και του φανταστικού μπορεί να εκτοπιστεί, και η αντίληψη της

«αλήθειας» μπορεί να αλλοιωθεί οδηγώντας σε μια αναδιαμόρφωση της εμπιστοσύνης που έχει ο άνθρωπος

στην οπτική πληροφορία.

Σήμερα στη βιομηχανία απεικόνισης, ο όρος «φωτο γραφία» μετασχηματίζεται, καθώς η μέθοδος παραγωγής της υπερβαίνει την καθαρή γραφή με φως. Πλέον ο συμπεριλαμβανόμενος αλγοριθμικός υπολογισμός και οι πρακτικές που εισάγονται, έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν κάτι που μοιάζει με φωτογραφία στον ανθρώπινο παρατηρητή, αλλά που όμως αποτελεί εννοιολογικό συμπύκνωμα απεικόνισης πολλών επικαλυπτόμενων παραμετροποιημένων χαρακτηριστικών.

Η φωτογραφία που είχε επιτύχει με το «πάγωμα του χρόνου», να κάνει τον χρόνο ορατό, να τον στερεώσει, αποτυπώνοντάς τον σε διαφορετικές επιφάνειες και με το καδράρισμα επηρέαζε την τροπικότητά μας για τη γνώση της κοινωνίας, τώρα από «μολύβι της φύσης» και «καθρέφτης του κόσμου», στη «μεταφωτογραφία», ακολουθώντας αλλοιωμένες πρακτικές θέασης και καταγραφής και δημιουργίας εικόνων, αποποιείται το ρόλο της ως σύλληψη του πραγματικού. Δεν μπορούμε να μιλήσουμε για τον θάνατο της φωτογραφίας, καθώς κατέχει θεμελιώδη ρόλο στην ανάδυση της σύγχρονης δυτικής υποκειμενικότητας και των σχετιζόμενων τρόπων αντίληψης και γνώσης, αλλά ο ρόλος της «μεταφωτογραφίας» έχει σοβαρές συνέπειες στην εικόνα του Εαυτού, την άποψή μας για το ανθρώπινο και το όραμά μας για το αύριο.  

Υπηρετεί η «μεταφωτογραφία» την ανάγκη της ανθρώπινης φαντασίωσης για ενοποίηση του κατακερματισμένου κόσμου; Καταφέρνει να διαμορφώσει την εικόνα για τον εαυτό μας, την κοινωνία και την πολιτική μας και τη θέση μας μέσα στον κόσμο;

Ο μη-ενσώματος χαρακτήρας της "μεταφωτογραφίας" που παράγεται από την τεχνητή νοημοσύνη , διαμορφώνει όλο και περισσότερο την εικόνα για τον εαυτό μας, την κοινωνία και την πολιτική μας, λειτουργεί ως ενεργός παράγοντας στη διαμόρφωση τόσο του «εμείς» όσο και του «κόσμου».

Η σημερινή άνοδος της «μεταφωτογραφίας», εμφανίζεται ως αποτέλεσμα της ανάπτυξης φαντασίωσης της ενοποίησης του κόσμου, σε συνδυασμό με τη διευκόλυνση της ιμπεριαλιστικής πολιτικής, την αυξημένη ροή αγαθών, υπηρεσιών και ανθρώπων, την αποϋλοποίηση του «κόσμου», τον αυτοματισμό της εργασίας αλλά και της αναψυχής και τέλος την επικείμενη πλανητική απειλή.

Η ανάγκη προάσπισης του δικαιώματος στην ιδιωτικότητα γίνεται επιτακτική. Η Shoshana Zuboff (2015) εισάγει τον όρο «Καπιταλισμός της Επιτήρησης» (Surveillance Capitalism), για να αναφερθεί στη συσσώρευση κέρδους μέσω της χρήσης δεδομένων και ο David Lyon (1994), τον όρο «Ηλεκτρονικό Πανοπτικό» (Electronic Panopticon) με τον οποίο περιγράφει το πανοπτικό μοντέλο εξουσίας με χαρακτηριστικά όπως η επιβολή μιας κανονιστικής πειθαρχίας. Η υπερβάλλουσα ορατότητα του υποκειμένου και η συσσώρευση πληροφοριών από τα προφίλ των χρηστών τροφοδοτεί την παράνομη αγορά προσωπικών δεδομένων, προωθώντας την εμπορευματοποίησή τους από τις ιδιοκτήτριες εταιρίες των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης.

Όπως αναφέρει ο συγγραφέας και φιλόσοφος Vilém Flusser, οι φωτογραφίες προσφέρουν μια εικόνα της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης ανθρώπινης κοινότητας και μέσω του τεχνικού μηχανισμού γινόμαστε λειτουργοί της, η τρέχουσα τεχνοεπιστημονική συγκυρία, αλλάζει ριζικά τα συστατικά της στοιχεία ή ακόμη και επανασχεδιάζει και επαναπρογραμματίζει τις τεχνικές και αισθητηριακές παραμέτρους της.

Ενώ παλαιότερα η φωτογραφία τεμάχιζε το πραγματικό και το απέδιδε σε εικόνα, αποπειρώμενη ταυτόχρονα να συλλάβει, το συμβολικό πλαίσιο του λόγου, την ανθρώπινη επιθυμία, να δει πέραν της πραγματικότητας, πέραν της εικόνας, τώρα η νέα αυτή τεχνολογία μέσω της «μεταφωτογραφίας» θέτει την αντίληψή μας, εκ νέου, σε μία σχοινοβασία ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό, το ψευδές και το αληθές, καθιστώντας μας ευάλωτους στη παραποίηση ή κατασκευή της οπτικής πληροφορίας. Αναδιαμορφώνει ριζικά τους τρόπους να γνωρίζουμε τον κόσμο και τον εαυτό μας. Έχει συνέπειες στην κοινωνικοπολιτική μας ύπαρξη καθώς η απεικόνιση και η φαντασία αποτελούν πλέον μέρος μιας πλανητικής υπολογιστικής αρχιτεκτονικής ενός κόσμου που περιγράφεται από τον Benjamin Bratton ως «η στοίβα», αποτελούμενη από ανθρώπους από διαφορετικές γεωπολιτικές τοποθεσίες, ως πολίτες του ενιαίου αυτού μορφώματος.

Ολόκληρη η ανάρτηση

2023 - Εβίτα Σταύρου στο TheOpinion: «Η γραμμή μεταξύ χειροτεχνίας και τέχνης είναι θολή από την αλληλεπίδραση λειτουργικότητας και αισθητικής»

 

Η Εβίτα Σταύρου, Καλλιτεχνική Διευθύντρια του έργου CraftHub, μιλάει στο TheOpinion και τον Θανάση Ράπτη, με αφορμή την έκθεση «CraftHub, Investigating craft practices across Europe»

Τί περιλαμβάνει το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Crafthub και πώς υλοποιήθηκε στην Ελλάδα;

Το Craft Hub είναι ένα ευρωπαϊκό έργο που συγχρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα Creative Europe και επικεντρώνεται στη χειροτεχνία στο πλαίσιο της πολιτιστικής κληρονομιάς και τη συνεχιζόμενη συνάφειά της στη σύγχρονη πρακτική. Οι δραστηριότητες του έργου περιλαμβάνουν τη διερεύνηση και την τεκμηρίωση δεξιοτήτων και διαδικασιών χειροτεχνίας, τη διαφορετική εφαρμογή τους στη δημιουργική πρακτική σε όλη την Ευρώπη, και ερωτήματα πολιτισμικής ιδιαιτερότητας και ατομικών κινήτρων των επαγγελματιών. Αυτό πραγματοποιείται μέσω ενός ολοκληρωμένου και συναρπαστικού προγράμματος που θα επιτρέψει τη δημιουργία νέας χειροτεχνίας/πειραματικών ερευνών σε διαδικασίες και υλικά. Στο κλείσιμο του προγράμματος τον ερχόμενο Νοέμβριο, το πρόγραμμα θα έχει προσφέρει μία βιβλιοθήκη υλικών, καλλιτεχνικές διαμονές, εργαστήρια ενδυνάμωσης ανερχόμενων κατασκευαστών, δημιουργία εκπαιδευτικών βίντεο, συνεντεύξεις δημιουργών, μία περιοδεύουσα έκθεση, ένα συνέδριο, ένα φεστιβάλ και πολλά άλλα. Στην Ελλάδα από το 2021 που ξεκίνησε το πρόγραμμα πραγματοποιήθηκαν εργαστήρια εικαστικού κοσμήματος με την Βασιλική Σκόπη, Αργυροχόο και Τεχνικό Χειροποιήτου Κοσμήματος, στην Θεσσαλονίκη, Κατερίνη και Βέροια, με συμμετέχουσες γυναίκες που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες, με στόχο την ενδυνάμωση και εκπαίδευσή τους. Εργαστήρια ζωγραφικής, καλαθοπλεκτικής με χαρτί και γενικότερα με ανακυκλώσιμα υλικά για παιδιά νηπιαγωγείου και δημοτικού υπό την επιμέλεια και υλοποίηση της Εβίτας Σταύρου. Ημερίδες είτε με φυσική παρουσία, είτε online, για την επαγγελματική ανάπτυξη και βελτίωση των χειροτεχνών, με θέματα όπως οι δεξιότητες που χρειάζονται για να είναι ανταγωνιστικοί και να προοδεύσουν σε ένα επιχειρηματικό περιβάλλον, πώς να προωθήσουν την επωνυμία τους, πώς να τιμολογήσουν τα έργα τους, πώς να γράψουν το καλλιτεχνικό τους βιογραφικό, να χρησιμοποιήσουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με σωστό τρόπο ώστε να αποκτήσουν ακόμη ένα εργαλείο προώθησης της δουλειάς τους. Συνεντεύξεις με 30+ Έλληνες δημιουργούς που ανέβηκαν στο κανάλι του Crafthub στο Youtube. Παράλληλα δημιουργήθηκαν προφίλ Ελλήνων χειροτεχνών στην πλατφόρμα του Crafthub και προστέθηκαν καινοτόμα υλικά, εργαλεία, και τεχνικές στην βιβλιοθήκη υλικών της πλατφόρμας. Έλληνες χειροτέχνες φιλοξενήθηκαν στην Ιρλανδία μέσω των καλλιτεχνικών διαμονών που οργανώθηκαν από το Crafthub και είχαν την ευκαιρία να ανταλλάξουν τεχνικές, ιδέες και έμπνευση με ευρωπαίους ομότιμούς τους. Παράλληλα προωθήθηκε η τέχνη της σηροτροφίας με την συμμετοχή στην περιοδεύουσα ευρωπαϊκή έκθεση, δειγμάτων μεταξωτών υφασμάτων με οικοτυπία από την Άννα Καλτσίδου, μιας νέας γυναίκας επιχειρηματία από τις Σέρρες που πηγαίνοντας κόντρα σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς, έφερε και πάλι στο προσκήνιο αυτή την παλιά και ξεχασμένη δραστηριότητα … τη δραστηριότητα της σηροτροφίας και μεταξουργίας στη χώρα μας, δημιουργώντας καλλυντική θεραπεία και μεταξωτά υφάσματα, μέσα από αυτή. Και ως επιστέγασμα όλων των παραπάνω, η Ελλάδα είναι η τρίτη χώρα που φιλοξενεί την Ευρωπαϊκή έκθεση Crafthub, που πλαισιώνεται από 30 έλληνες δημιουργούς που ανήκουν στο ευρύτερο δημιουργικό φάσμα.

Οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν αναβιώνουν παραδοσιακές, λαϊκές τέχνες ή καταπιάνονται με σύγχρονες τεχνικές; Ποιος νομίζετε ότι είναι ο ρόλος της παγκοσμιοποίησης στις επιλογές τους;

Η παγκοσμιοποίηση στην τρέχουσα πραγματικότητα μας επηρεάζει όλους, πόσο μάλλον τους δημιουργούς και καλλιτέχνες. Δε θεωρώ ότι καθορίζει τις επιλογές των δημιουργών, αλλά σίγουρα τις επηρεάζει, είτε μέσω της αποδοχής και απορρόφησης όλων των διαθέσιμων ερεθισμάτων, είτε μέσω της απόρριψης αυτών, και οι δυο προσεγγίσεις αποτελούν θέση και πηγή επηρεασμού. Είτε μιλάμε για αναβίωση παραδοσιακών λαικών τεχνών, ή εξερεύνηση μικτών τεχνικών με νέα υλικά και προσεγγίσεις, σίγουρα οι καλλιτέχνες επηρεάζονται από τις δράσεις και τάσεις του παγκόσμιου δημιουργικού οικοσυστηματος. Η πρόσβαση που έχουμε, οπτική και πραγματική, σε επικοινωνία με δημιουργούς από όλο τον κόσμο, είναι πραγματικά ένα τεράστιο δώρο για τον δημιουργό, το οποίο κάποιες φορές γίνεται μπούμεραγκ καθώς παθαίνει υπερφόρτωση ερεθισμάτων. Κανείς όμως δεν μπορεί να αρνηθεί ότι αυτό παρέχει έμπνευση, πολιτιστική ανταλλαγή, νέα εργαλεία για προσαρμογή στις απαιτήσεις της αγοράς, αλλά και μια ένταση της ανάγκης για διατήρηση της ταυτότητας και της καλλιτεχνικής καινοτομίας. Οι καλλιτέχνες συνδυάζουν παραδοσιακές/ μοντέρνες τεχνικές, δημιουργώντας μοναδικά έργα που γεφυρώνουν την κληρονομιά και τις παγκόσμιες επιρροές, κέτι το οποίο είναι διάχυτα ορατό μέσα από τα εκθέματα της έκθεσης CraftHub και τις εικαστικές και ιδεολογικές εξερευνήσεις των δημιουργών που συμμετέχουν τόσο από την Ελλάδα όσο και από την Ευρωπαική Ένωση.

Είδαμε τα παλιά εκθέματα της μόνιμης έκθεσης του χώρου 'Ισλαχανέ' να συνυπάρχουν αρμονικά με τα νέα έργα της έκθεσης CraftHub, να έχουν τον απαραίτητο χώρο για να μπορούν να 'αναπνέουν'. Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίσατε στο στήσιμο;

Η τοποθέτηση εκθεμάτων εντός της μόνιμης έκθεσης ενός μουσείου δημιουργεί προκλήσεις. Οι δυσκολίες περιλαμβάνουν τη διατήρηση, την προβολή, την ασφάλεια, την ερμηνεία, τον εκπαιδευτικό προγραμματισμό, τη συνεργασία και την εξέλιξη των ορισμών, αυτό που θα λέγαμε πιο ποιητικά, το 'πάντρεμα' των δυο αφηγημάτων, του αφηγήματος της μόνιμης έκθεσης, και της περιοδικής έκθεσης που φιλοξενείται, έτσι που να προκαλείται ένας διάλογος. Η διατήρηση των ευαίσθητων υλικών είναι ζωτικής σημασίας. Η εμφάνιση διαφορετικών αντικειμένων απαιτεί προσεκτική διάταξη. Η ερμηνεία χειροτεχνίας στην αφήγηση του μουσείου μπορεί να είναι περίπλοκη, αλλά καταφέραμε τα σύγχρονα εικαστικά χειροτεχνικά έργα να είναι σε έναν ανοικτό διάλογο, οπτικό και τεχνικό, με τη μόνιμη έκθεση του μουσείου. Η συνεργασία τόσο με τους καλλιτέχνες όσο και η εμπειρία του συνεπιμελητή της έκθεσης Βασίλη Καρκατσέλη ήταν ιδιαίτερα κρίσιμη. Αυτός ο οπτικός διάλογος όμως που επιτεύχθηκε μέσα από την εγκατάσταση της έκθεσης CraftHub, θεωρούμε ότι μας προσκαλεί να προσαρμόσουμε και να εξελίξουμε τους ορισμούς, της βιοτεχνίας, χειροτεχνίας και τέχνης, και να παρατηρήσουμε ότι οι γραμμές ανάμεσα σε αυτούς τους ορισμούς είναι θολές και πολλές φορές αλληλεπικαλύπτονται.

Χειροτεχνία ή Τέχνη; Με ποιο τρόπο μπορεί το χρηστικό αντικείμενο να ενσωματώνει αισθητικά στοιχεία, έτσι ώστε να αναβιβάζεται σε έργο τέχνης;

Η διάκριση μεταξύ χειροτεχνίας και τέχνης μπορεί μερικές φορές να είναι υποκειμενική και θολή, καθώς και τα δύο περιλαμβάνουν δημιουργικότητα και επιδέξια εκτέλεση. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένα χαρακτηριστικά που μπορούν να βοηθήσουν στη διαφοροποίηση των δύο. Η χειροτεχνία αναφέρεται συχνά στη δημιουργία λειτουργικών αντικειμένων με πρωταρχική έμφαση στη χρησιμότητα και την πρακτικότητα, ενώ η τέχνη συνδέεται συνήθως με την έκφραση ιδεών, συναισθημάτων ή εννοιών, συχνά δίνοντας έμφαση στις αισθητικές ιδιότητες και την υποκειμενική ερμηνεία. Τα χρηστικά αντικείμενα μπορούν να ενσωματώσουν αισθητικά στοιχεία και να γίνουν τέχνη μέσω του καινοτόμου σχεδιασμού, της επιδέξιας εκτέλεσης, του εννοιολογικού βάθους, του πλαισίου και της παρουσίασης και της πολιτιστικής σημασίας. Τα μοναδικά σχέδια και η προσεγμένη δεξιοτεχνία μπορούν να ενισχύσουν την καλλιτεχνική γοητεία του αντικειμένου. Η εμφύσηση εννοιολογικού ή συμβολικού νοήματος μπορεί να προκαλέσει συναισθηματικές και διανοητικές αντιδράσεις. Η εμφάνιση αντικειμένων σε γκαλερί ή μη συμβατικές ρυθμίσεις μπορεί να αλλάξει την αντίληψή τους. Η πολιτιστική κληρονομιά και η παραδοσιακή χειροτεχνία μπορούν να προσθέσουν ιστορική και ανθρωπολογική αξία. Η γραμμή μεταξύ χειροτεχνίας και τέχνης είναι θολή από την αλληλεπίδραση λειτουργικότητας και αισθητικής.

Ολόκληρη η ανάρτηση

2023 - Έκτορας Μαυρίδης στο TheOpinion «Αυτό που με απασχολεί είναι να δώσω σημασία στο αόρατο ασήμαντο»

 

Ο εικαστικός κεραμίστας και περφόρμερ Έκτορας Μαυρίδης μιλάει στο TheOpinion και τον Θανάση Ράπτη με αφορμή την έκθεση “Bits and pieces between two songs”

Εδώ και δεκαετίες διερευνάτε, διευρύνετε και μετατοπίζετε με το έργο σας τα όρια της κεραμικής, φτάνετε μέχρι την αποδόμηση της. Συχνά χρησιμοποιείτε βιομηχανικά υλικά σαν βάση και το κάψιμο και τη σκουριά ως χρωστική ύλη για την κατασκευή των έργων σας. Πώς ξεκίνησαν όλοι αυτοί οι πειραματισμοί με τα υλικά, τις φόρμες και τις έννοιες;

Την κεραμική τη σπούδασα στην Αμερική στο Σικάγο από τα τέλη της δεκαετίας του '70 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '80. Ήταν μια εποχή που στην τέχνη, στην κοινωνία, στην πολιτική και στην οικονομία, το πρόθεμα Post και τα επίθετα Modern και Contemporary είχαν δημιουργήσει μία αχταρματζίδικη διάθεση στη σκέψη μας, το λόγο μας, στις συμπεριφορές μας και στις πρακτικές μας. Και ξαφνικά άιντε ξανά, το πρόθεμα Neo, αλλά αυτή τη φορά έσμιξε και με την οικονομία και έγινε μεγάλο και αδίστακτο και για πρώτη φορά το έργο τέχνης είχε την ίδια τύχη με τα δημητριακά, το χρυσό και το κρέας. Τα έργα τέχνης θεωρούνταν εμπόρευμα και ο καλλιτέχνης έγινε ένα brandname, διαθέσιμος για κατανάλωση.

Μέσα σε όλα αυτά τα νέα δεδομένα των eighties αν βρισκόσουν στο χώρο της κεραμικής ένιωθες μία ησυχία. Μιας και η κεραμική στη δεκαετία του '80 και αργότερα του '90 δεν πουλούσε. Εκτός τούτου βρισκόμουν σε ένα χώρο, όπου ο διάλογος για το Neo και το Post δεν ήταν κύριος, καθώς οι δάσκαλοί μου ήταν παιδιά του αφηρημένου εξπρεσιονισμού και εκεί είχαν μείνει.

Η κεραμική δε βιάστηκε να ενταχθεί στα Post και στα Νeo γιατί το παραγόμενο έργο της από τον κύλινδρο που φτιάχνει ο αγγειοπλάστης, τα Chawan μπώλ, για την τελετή του τσαγιού στην Ιαπωνία, μέχρι τα αποδομημένα γλυπτά του Peter Voulkos -για να αναφέρω έναν από τους πολλούς, μιας και είναι ελληνοαμερικανός δεύτερης γενιάς από τη Λέσβο- ήταν και αφηρημένα και minimal και conceptual και post και τέλος neo.

Μέσα σε αυτήν την Αμερική της δεκαετίας του '80 γεννήθηκα και μεγάλωσα σαν κεραμίστας. Είχα την τύχη να σπουδάσω με δασκάλους που και αυτοί ένιωθαν αυτόν τον αχταρμά της εποχής και έτσι ο ένας ήταν interdisciplinary/ διαμεσικός κεραμίστας και ο άλλος ήταν σε μια φάση -που ας την ονομάσουμε- μετά- κεραμικής πρακτικής, μια πρακτική που υιοθέτησα κι εγώ μέχρι τώρα.

Τα πρώτα μου έργα άρχισαν στο Σικάγο αλλά τελείωσαν εδώ. Διερευνούσαν την υλικότητα των υαλωμάτων, όχι σαν μία γυαλιστερή λεία επιφάνεια, αλλά σαν έναν συμπαγή όγκο.

Ο στόχος μου ήταν να φτιάξω αντικείμενα που ο πηλός και το υάλωμα θα είχαν τον ίδιο όγκο, δηλαδή 20εκ. συμπαγές υάλωμα επάνω σε 20εκ. συμπαγή πηλό. Μετά από αρκετούς πειραματισμούς το μόνο που κατάφερα ήταν να φτιάξω γλυπτικά συμπαγή κεραμικά πάχους 25εκ. και υάλωμα 5εκ., που τα έψηνα γρήγορα σε ένα χειροποίητο καμίνι γκαζιού.

Τα έργα αυτά πήραν τρεις μήνες για να τα δω τελειωμένα και δύο χρόνια από την αρχή των πειραματισμών. Αυτή η αναμονή που είναι μέρος της κεραμικής διαδικασίας με κούρασε και δεν την ήθελα πια. https://www.hectormavridis.com/sculptures?lightbox=imagep7i

Η ανάγκη να βρεθεί τρόπος για μια πιο γρήγορη έκφραση, για μια έκφραση in-situ, με οδήγησε στην αλλαγή θεώρησης των υλικών της κεραμικής. Ετσι η συνύπαρξή τους δεν μου ήταν αναγκαία, το καθένα υλικό αυτονομήθηκε δημιουργώντας νέες πρακτικές και μεθόδους δημιουργίας έργου.

Η φωτιά είναι το πιο εκφραστικό μέσο της κεραμικής αλλά είναι εγκλωβισμένη μέσα σε ένα καμίνι, αποφάσισα να τη βγάλω από εκεί και να τη χρησιμοποιήσω εκτός καμινιού σαν προέκταση του χεριού μου μέσα από ένα φλόγιστρο.

Το φλόγιστρο λειτούργησε σαν το καλέμι μου για να δημιουργηθούν in situ γλυπτικές κεραμικές εγκαταστάσεις από ωμό άψητο πηλό https://www.hectormavridis.com/sculptures και σαν το πινέλο μου για να φτιάξω ζωγραφικά έργα σε δύο διαστάσεις πρώτα σε χαρτί https://www.hectormavridis.com/works-on-paper, ύστερα σε κόντρα πλακέ https://www.hectormavridis.com/paintings και τώρα σε αυτήν την έκθεση σε κεραμικό χαρτί, ένα χαρτί που χρησιμοποιείται περισσότερο στην βιομηχανία παρά στην κεραμική.

Στην έκθεση μου “Βits and Pieces Βetween Τwo Song” στην γκαλερί Λόλα Νικολάου https://lolanikolaougallery.blogspot.com/ παρουσιάζω πίνακες όπου τα ίχνη της φωτιάς ζωγραφίζουν πάνω στο κεραμικό χαρτί, καθώς και πίνακες όπου για πρώτη φορά μπόρεσαν να σμίξουν τα ορυκτά υλικά ενός υαλώματος χαλκού σε δύο διαστάσεις 125 x 100εκ. και σε θερμοκρασίες από 50°C μέχρι 750°C - 800°C, και να μας δώσουν ανάλογες εικαστικές χρωματικές εκφάνσεις σε μορφή σκουριάς ή χρωμάτων. Το ίδιο υάλωμα ψημένο σε καμίνι στους 1060°C θα ήταν πράσινο και γυαλιστερό.

Η ταυτόχρονη παρουσίαση του καλουπιού, του γλυπτού και της φωτογραφίας του, βάζουν σε δίλημμα τον θεατή για το ποιο πραγματικά είναι το έργο! Πώς λειτουργούν στους θεατές και σ' εσάς τον ίδιο αυτού του είδους φιλοσοφικά ζητήματα που θέτετε με την εργασία σας;

Στο έργο 'το καλούπι' παρουσιάζω με τη βοήθεια τεσσάρων φωτογραφιών και δύο κεραμικών 'αγγείων' τη διαδικασία που επινόησα για να φτιάξω αντίγραφα από διαφανές χαρτί 90 γραμμαρίων, δύο έργων που είχαν εκτεθεί σαν έργα τέχνης.

Επέλεξα ένα έργο μου, γιατί ήθελα να δω πώς θα αισθανθώ εγώ αλλά και ο θεατής όταν θα έχει υποβαθμισθεί σε μήτρα για την παραγωγή αντιγράφων και ως μήτρα μετά τη λήξη της παραγωγής θα αποτελέσει ένα άχρηστο αντικείμενο.

Κατασκευάζοντας το έργο όμως προέκυψαν ζητήματα ταυτότητας. Είναι μια χειροτεχνία ή ένα έργο τέχνης και ποιο από όλα αυτά; Η μήτρα, το αντίγραφο, οι φωτογραφίες ή μήπως όλα, όλη η διαδικασία. Τελικά μήπως είναι απλώς ένα εργαλείο παραγωγής αντιγράφων όπως όλα τα καλούπια;

Πειράζει αν δεν προσδιορίσουμε την ταυτότητά του;

Το Kαμίνι, 2016 / Wuppertal, 2018 /Θεσσαλονίκη https://www.hectormavridis.com/kiln

Το Δοκίμιο. 2018 https://www.hectormavridis.com/the-documentation-of-the-elemental

Και αρκετές performances είναι στην ίδια λογική: η ταυτότητα του έργου σαν έργο τέχνης δε με απασχολεί καθόλου. Το έργο είναι αυτό που είναι.

Αυτό που με απασχολεί όμως είναι να δώσω σημασία στο αόρατο ασήμαντο.

Στην performance SHOVELING EARTH FROM ONE PLACE TO ANOTHER https://www.hectormavridis.com/moving-earth-from-one-place-to-anot, στο χώρο του Raum 2 της Bolle Pass Project Gallery για μια περίοδο επτά ημερών, κάθε μέρα, φτυαρίζω μια στοίβα από χώμα από το ένα μέρος στο άλλο.

Το χώρο που καταλαμβάνει κάθε φορά η τυχαία στοίβα από χώμα τον ορίζω μαρκάροντάς τον με κιμωλία. Όταν η γη φτυαρίζεται και μετακινείται σε άλλο σημείο στο πάτωμα του δωματίου, ο χώρος μαρκάρεται /ορίζεται ξανά.

Καθ' όλη τη διάρκεια της εβδομάδας, το πάτωμα της γκαλερί καταλαμβάνεται από αυτά τα σημάδια ή «οπτικά σημαίνοντα», μιας από τις πιο σημαντικές χειρονομίες/δραστηριότητες της χειρωνακτικής εργασίας - φτυαρίζοντας/μετακινώντας τη γη από το ένα μέρος στο άλλο

Κάθε φορά που ολοκληρώνεται αυτή η επαναλαμβανόμενη πράξη, στον χώρο του Raum 2, στέκομαι κουρασμένος και εξαντλημένος, έχοντας νιώσει τη σωματική και συναισθηματική εμπειρία αυτής της επαναλαμβανόμενης πράξης σωματικής εργασίας. Είναι μια πράξη που τιμά την εργασία του «αόρατου» εργάτη αποδίδοντας παραστατικές όψεις στη χειρωνακτική του δραστηριότητα, μεταμορφώνοντας την κινητή στοίβα χώματος σε δημόσια γλυπτική και οπτική παρουσία.

Παρατηρούμε ότι δεν είναι λίγες οι φορές που επανέρχεστε στην πρωτογενή μορφή του πηλού, που εν προκειμένω είναι ο σβώλος που βρίσκετε στο οργωμένο χωράφι. Τί είναι για σας οι σβώλοι;

Οι χωμάτινοι σβώλοι είναι φόρμες που γεννήθηκαν και παράχθηκαν με μόχθο από το σκάλισμα, το άροτρο, το τρακτέρ του ανώνυμου παραγωγού. Είναι μία παγκόσμια οικεία συλλογική φόρμα που αφορά πολλούς ανθρώπους.

Για μένα είναι φυσικές δημόσιες γλυπτικές μονάδες που εδώ και πολλά χρόνια με διάφορους τρόπους παράγω μεταβλητά γλυπτά ή μεταβλητές γλυπτικές εγκαταστάσεις και περιβάλλοντα.

Τους σβώλους που βρίσκονται παντού γύρω μας στα οργωμένα χωράφια τους βλέπουμε αλλά δεν τους κοιτάμε. Υπάρχει μια ησυχία στους σβώλους. Είναι ήσυχοι.

Με το έργο μου “Σβώλοι” που το άρχισα το 1992 και δεν έχω σκοπό να το τελειώσω, απλώς ήθελα να τους ξαναδείτε.

.https://www.hectormavridis.com/the-documentation-of-the-elemental

https://lolanikolaougallery.blogspot.com/

https://www.filmfestival.gr/el/section-tdf/movie/13531

Σε τι μονοπάτια βρίσκεται σήμερα η τέχνη της κεραμικής στην Ελλάδα και τον κόσμο;

Όπως ανέφερα στην αρχή η σχέση μου με τη διαδικασία της κεραμικής ταράχτηκε και δεν τα πηγαίναμε καλά τα δυο μας για πάρα πολύ καιρό.

Τα υλικά της, το καθένα ξεχωριστά, ήταν που μου ταίριαζαν και μου ταιριάζουν ακόμα.

Μπορώ να πω ότι ο διάλογος που γινόταν παγκοσμίως για την κεραμική, από τον κεραμίστα μέχρι και τον ιστορικό τέχνης που έγραφε για το παραγόμενο έργο, με έβρισκε αδιάφορο μέχρι που με ενοχλούσε. Ήταν στο πλαίσιο του αν είναι χειροτεχνία ή τέχνη ξανά και ξανά και για τις μορφοπλαστικές ιδιότητες των παραγόμενων έργων, ειδικά της ...τσαγιέρας!!

Και ύστερα έμπαινε που και που σε μεταφυσικά μονοπάτια ειδικά με την γιαπωνέζικη/ αμερικανική τεχνική του RAKU, η οποία κατάντησε από την πιο συναρπαστική παρεμβατική τεχνική ψησίματος της κεραμικής σε μία trendy επίδειξη φαντασμαγορικών επιφανειών επάνω στον πηλό, που εν πρώτοις ενθουσιάζουν και μετά χάνονται στον κόσμο του κιτς και του μονόχνωτου.

Τα τελευταία χρόνια σιγά-σιγά έστρωσε η κατάσταση και σε επίπεδο διαλόγου και σε επίπεδο ανάλυσης και κυρίως στο παραγόμενο έργο. Το σύστημα της τέχνης στην Ευρώπη και στην Αμερική δέχεται πλέον ότι ο πηλός είναι υλικό των καλών τεχνών. Όλο και περισσότεροι δημιουργοί από άλλους χώρους της τέχνης παρουσιάζουν κεραμικό έργο. Μπορούμε να πούμε ότι αυτό το απότομο come-back της κεραμικής δημιούργησε ένα trend. Η κεραμική είναι πλέον trendy, αλλά και sexy θα πρόσθετα, μιας και συναρπάζει και ελκύει τόσους δημιουργούς και άλλους τόσους θεατές παγκοσμίως.

Στην Ελλάδα ο πηλός ακόμα θεωρείται υλικό για την κατασκευή χρηστικών, διακοσμητικών και σχεδιασμένων αντικειμένων. Αυτή είναι η αντίληψη που έχει ο περισσότερος κόσμος, καθώς και το σύστημα της τέχνης. Στο σύστημα της τέχνης δε, η ιδιόλεκτος της κεραμικής είναι απούσα.

Έχουμε εξαιρετική παραγωγή και στις τρεις κατηγορίες: χρηστικών, διακοσμητικών και σχεδιασμένων αντικειμένων.

Νομίζω ότι το come back της κεραμικής στον εικαστικό χώρο στην Ευρώπη και στην Αμερική έχει αρχίσει να ακουμπάει και την Ελλάδα και είμαι αισιόδοξος ότι σε λίγα χρόνια θα δούμε πολλές καλές δουλειές να προστίθενται στις ελάχιστες εικαστικές κεραμικές εκφράσεις που υπάρχουν σήμερα. 

Ολόκληρη η ανάρτηση

2023- Μανόλης Γιανναδάκης στο TheOpinion «Γηράσκω δ’ αιεί πολλά διδασκόμενος»

 

Ο Μανόλης Γιανναδάκης, Ομ. Καθηγητής Χαρακτικής του ΑΠΘ μιλάει στο TheOpinion και τον Θανάση Ράπτη για την έκθεση «Αποτυπώματα πορείας».

Είναι για τον καλλιτέχνη η αναγκαιότητα της γνώσης των ιδιαίτερων τεχνικών του μέσου προϋπόθεση για τη δημιουργία εικόνων, συναισθημάτων και αφηγημάτων, με συναίσθηση της κοινωνικής του ευθύνης;

Πάντοτε υποστήριζα και υποστηρίζω ότι για κάθε λόγιο εικαστικό καλλιτέχνη, που δέχεται εικαστική παιδεία σε σχολές Καλών Τεχνών, προϋπόθεση είναι η κατάκτηση της γλώσσας του αντικειμένου του. Ιδιαίτερα όταν κάποια-κάποιος θέλει να εκφραστεί με την ιδιαιτερότητα της τέχνης των χαράξεων και των εκτυπώσεων, πρέπει να αποκτηθούν αυτές οι ιδιαίτερες τεχνικές· βέβαια δεν είναι το παν, αλλά είναι στη φύση εξερεύνησης του Αντικειμένου. Ο στόχος κατά την άποψή μου είναι οι νέες και οι νέοι εικαστικοί να ξεκινούν από τις τεχνικές διαδικασίες που έχουν την αξία τους και ως ιστορικών μεθόδων και να διευρύνουν τη δράση τους σε νεότερες μεθόδους, έτσι ώστε αυτά τα δύο περιεχόμενα να αποτελούν ένα σώμα μιας έμπειρης γνώσης, με αποδοχή της αναγκαιότητας της ελευθερίας στην καλλιτεχνική δημιουργία, δηλ. συνειδητή επιλογή σκοπών και μέσων με συναίσθηση της κοινωνικής τους ευθύνης, κρίσης και στάσης, που θα καθρεπτίζεται στο έργο τους, παράλληλα με τη γνώση της ιστορίας, δηλ. τα δεδομένα μιας παγκόσμιας γλώσσας που προϋπάρχει στον πολιτισμό των κοινωνικών και των αισθητικών θεωριών, γιατί πιστεύω όλα είναι μία αλυσίδα που πρέπει να συνδέει το παρελθόν με το παρόν για να υπάρξει μία πορεία προς το μέλλον.

Στην 3η δεκαετία του 21ου αιώνα μπορούμε να συνεχίσουμε να μιλάμε για ‘Χαρακτική’ ή μιλάμε πλέον για ‘Εικαστικές Εκτυπώσεις’;

Ναι, στο πλαίσιο μιας τόσο συναρπαστικής εποχής την οποία αποκαλούν και επιδρομή των μέσων, η πραγματικότητα του παγκοσμιοποιημένου κόσμου μέσα σε ένα δίκτυο ηλεκτρονικών συνδέσεων, παραπέμπουν σε μία πολυπαραγωγική εικόνα προσώπων και γεγονότων, έτσι όπως πριν από ενάμιση αιώνα η εξελιγμένη πρωτομηχανική, κυριάρχησε επί της χειροτεχνικής διαδικασίας.

Παρακολουθώντας τις εξελίξεις στις οργανωμένες εκθέσεις των Μπιενάλε και Τριενάλε έντυπης Τέχνης που συγκεντρώνουν έργα από καλλιτέχνες όλου του κόσμου, που λαμβάνουν χώρα σε σημαντικά μητροπολιτικά κέντρα σε όλον τον κόσμο, μπορεί κανείς να έχει σαφέστατα μια τέτοια εικόνα γνώσης επί των εξελίξεων. Αναμφίβολα η επιδρομή της ψηφιακής τεχνολογίας στην τέχνη σήμερα δημιούργησε την ανάγκη αναπροσδιορισμού της χαρακτικής, προφανώς οι αλλαγές στις απόψεις για τη Σύγχρονη Τέχνη δεν παρέκαμψαν ούτε τη χαρακτική.

Η απάντησή μου είναι ότι μέσα στα προγράμματά μου, μετά από τον εισαγωγικό χρόνο κατανόησης και κατάκτησης κάποιων δεξιοτήτων της γλώσσας των χαράξεων και των εκτυπώσεων, προέκυψε και προέτρεπα τις νέες και τους νέους για μία ανοιχτή έρευνα, με εφαρμογή πολλών και διαφορετικών τάσεων και αντιλήψεων, όπου συνδυαστικές μέθοδοι χάραξης και εκτύπωσης μαζί με τις πλέον διευρυμένες σε εφαρμογή μορφοπλαστικές διαδικασίες, δηλ. η χρήση στον σχεδιασμό εικόνων μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή, η εμπλοκή της φωτογραφίας, τα φωτομεταφορικά υλικά για την κατασκευή της μήτρας κ.ά, να φαίνονται ως αποτελέσματα στα έργα κάποιων σε αυτή την τιμητική έκθεση που ετοίμασαν στο Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης.

Εξάλλου, πρέπει να τονίσω, ότι από το 2022 ο τίτλος του εργαστηρίου ως κατεύθυνση “Χαρακτική” έχει αλλάξει με την σύμφωνη γνώμη των μελών της Γ.Σ. του τμήματός μας και της διοίκησης του ΑΠΘ σε εργαστήριο “Χαρακτικής και Εικαστικών Εκτυπώσεων”.

Μετά από 36 χρόνια αδιάλειπτης διδασκαλίας πιστεύετε ότι ο δάσκαλος όσο διδάσκει και ανανεώνει, άλλο τόσο διδάσκεται και ανανεώνεται;

Η ερώτηση αυτή μου φέρνει στο νου μνήμες ενός ιδιαίτερα χαρισματικού βίου μέσω της εκπαιδευτικής διαδικασίας με τα προβλήματά του και τις χαρές του. Πάντως αρχή μου ήταν ότι: “Γηράσκω δ’ αιεί πολλά διδασκόμενος”, ποτέ δεν συνδιαλεγόμουν με τις νέες και τους νέους ως αυθεντία. Όλο αυτό σημαίνει την αναφορά σε αρχές, ιδέες, αξίες, παραδείγματα, υπερβάσεις με την ανάλογη ιδεολογική κατεύθυνση-ευθύνη της καλλιτεχνικής ιδιοσυγκρασίας στην άσκηση εκείνου του βαθμού ελευθερίας που πραγματώνεται οποιοδήποτε καλλιτεχνικό εγχείρημα.

Είναι πολύ σημαντικά τα συναισθήματα αυτής της αλληλεπίδρασης με τόσες διαφορετικές προσωπικότητες που συνδιαλεγόμουν μέχρι 31 Αυγούστου του 2022, διότι πλέον αυτή η σχέση έχει κάπως ολοκληρωθεί. Πρέπει να υπογραμμίσω σε αυτήν τη σχέση μιας τέτοιου είδους εκπαιδευτικής διαδικασίας στην Τέχνη, είναι το 10% θεωρητική ως προς το ακροατήριο, αλλά το 90% διαπροσωπική (πρόσωπο με πρόσωπο), για ανάλυση, κριτική θεώρηση, παρατηρήσεις, αξιολόγηση, προκειμένου στην εξελικτική πορεία των διδασκόμενων με στόχο την ποιοτική πορεία και εξέλιξη των έργων τους.

Προσωπικά εκτιμώ ότι αυτό που βίωσα μέσω της εκπαιδευτικής διαδικασίας ήταν ανεπανάληπτο· ένας πλούτος παρεχόμενων πληροφοριών, στοιχείων, ιστοριών που μεταλαμπαδεύτηκαν προς τις σπουδάστριες και σπουδαστές εδώ και τόσο καιρό και είχε μία αντανάκλαση: “θα ανανεώνεσαι, όταν ανανεώνεις και τους άλλους”, αυτή είναι η ουσιαστική, ηθική ανταμοιβή μου.

 

Στην έκθεση «Αποτυπώματα πορείας» εκθέτετε και εκτίθεστε επί ίσοις όροις με καλλιτέχνες που υπήρξαν μαθητές σας επί δεκαετίες.  Σε ποιο βαθμό ο τίτλος αυτός εκφράζει και δικαιώνει όλη αυτή την κοινή σας συμπόρευση και αλληλεπίδραση;

Ο τίτλος της έκθεσης “Αποτυπώματα πορείας” εκφράζει και δικαιώνει όλα αυτά που έχω αναφερθεί προηγουμένως, αλλά και μια πιο ουσιαστική αντανάκλαση, τόσο ως προς τις μορφές των έργων που εκτίθενται, αλλά και ως προς το περιεχόμενό τους. Το εργαστήριο Χαρακτικής και Εικαστικών Εκτυπώσεων αποτέλεσε για μένα και την εκπαιδευτική μου ομάδα ένα χώρο, με έναν πλούτο εκφραστικών μέσων που προσφέρθηκαν, όπου πέρα από την έμφαση που δινόταν στις έννοιες ‘τι είναι έργο τέχνης; -μήτρα; -αντίτυπο;’ και στις μορφοπλαστικές διαδικασίες της γλώσσας των χαράξεων και των εκτυπώσεων, οι σπουδαστές βίωναν καθημερινά αυτήν τη σχέση με την ομαδική εργαστηριακή ζωή (ζήτημα που είναι αδύνατο να επαναληφθεί στον κύκλο της ζωής), έτσι παράλληλα με τις γνώσεις των τεχνικών καλλιεργούνταν η ανάπτυξη σχέσεων αντίληψης συνεργασίας με την ομάδα, με τους δασκάλους τους, είχα την τύχη τα τελευταία 3-4 χρόνια να συνεργαστώ σε αυτό το στοχευμένο ερευνητικό και εκπαιδευτικό έργο με τον Ιωάννη Μπελιμπασάκη, Επίκουρο καθηγητή και τη Χριστιάνα Ηλιόπουλου, ειδικό εκπαιδευτικό προσωπικό. Βασικοί μου στόχοι πέραν της καλλιτεχνικής προόδου των νέων καλλιτεχνών ήταν πώς να κατακτούν με αισθητική την Τέχνη, να επεμβαίνουν στον κόσμο με Τέχνη, να εκφράζουν τα ουσιώδη βαθύτερα συναισθήματά τους, να διδάσκονται και να διδάσκουν την Τέχνη.

Θα ήθελα να ευχαριστήσω μέσα από αυτές τις γραμμές την αξιότιμη Γενική Πρόξενο της Γαλλίας και Διευθύντρια του Γαλλικού Ινστιτούτου κα Σαντρίν Μουσέ, τον κο Μιχάλη Πελαμίδη για τη φιλοξενία της έκθεσης, τον συνεργάτη μου Επίκουρο καθηγητή Γιάννη Μπελιμπασάκη για την πρωτοβουλία της διοργάνωσης και επιμέλειας και όλους όσους εργάστηκαν για την επιτυχία της παρουσίασής της. Ιδιαιτέρως να ευχαριστήσω τους αποφοίτους και τελειόφοιτους που συνεκθέτουμε όλοι μαζί! Η μνήμη, οι θύμησές μου είναι τόσο ζωντανές και συγκροτούν τη φλόγα της νιότης τους να θέλουν να μάθουν να ζουν με την Τέχνη. Ήταν ένα αντίδωρο για μένα η τύχη που είχα να συναντηθώ μαζί τους, να διδάξω και να συμπορευτώ μαζί τους κατά τη διάρκεια της θητείας μου.

Δεν είναι η πρώτη φορά που συνεκθέτουμε όλοι μαζί. Μέλημά μου ήταν πάντα η τεκμηρίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, η εξωστρέφεια της ομάδας και πάντα συνεκθέταμε μαζί ‘επί ίσοις όροις’, σε διοργανώσεις εκθέσεων φοιτητών με καθηγητές, με διευθυντές άλλων εργαστηρίων σε Μουσεία, σε εκθεσιακούς χώρους μνημείων της Θεσσαλονίκης και σε άλλες πόλεις της Ελλάδος και του εξωτερικού και συμμετείχαμε σε ένα πλήθος προγραμμάτων, που υλοποίησα με συναδέλφους από το Τμήμα μας και άλλα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα. Ξέρετε είναι πολύ σημαντικό να διδαχθείς την τέχνη αλλά και να μάθεις να εκτίθεσαι, να δέχεσαι τη συνύπαρξη με την ομάδα, την πορεία του έργου σου μετά τη μορφοπλασία του, την κριτική του αποτίμηση από ειδικούς, σχετικούς και το ευρύτερο κοινό.

Πώς διαγράφεται η θέση του Εργαστηρίου Χαρακτικής & Εικαστικών Εκτυπώσεων εν μέσω ενός συναρπαστικού παρόντος και ενός αχαρτογράφητου  μέλλοντος με τη ραγδαία εισβολή της τεχνητής νοημοσύνης και στην τέχνη;

Ανήκουμε σε μία εποχή στην οποία οι σχέσεις μεταξύ τέχνης και ηλεκτρονικών μέσων και της αναπαραγωγικής αισθητικής είναι σε φάση θεωρητικής και πρακτικής επεξεργασίας.                       Η ανάπτυξη της έρευνας σε όλα τα επίπεδα δράσης των επιστημών έχει άμεση αντανάκλαση και στο χαρακτήρα των αλλαγών παντού, πόσο μάλλον και στο πολιτιστικό προφίλ της καλλιτεχνικής δραστηριότητας. Ανεξάρτητα από τη ραγδαία εξέλιξη έως και της ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης και τις εφαρμογές μηχανών τέχνης, που χρηματοδοτούνται αδρά από μεγάλες εταιρείες για να τελειοποιηθούν και να παράγουν εικόνες με αλγόριθμους, μακρόθεν του ίδιου του καλλιτεχνικού δημιουργού, γεννούν πολλά και διάφορα ερωτήματα.

Όλα αυτά φυσικά δεν αφήνουν ανεπηρέαστο το πεδίο της έντυπης τέχνης που πιστεύω ποτέ δεν θα αντικατασταθεί η αξία της από τις επικείμενες εξελίξεις.

“Όπως μας διδάσκει η ιστορική κλασική χαρακτική από την ιστορική άποψη είναι ο σύνδεσμος ανάμεσα στο εργαλείο και το αποτέλεσμα, δηλ. ανάμεσα στις συνθήκες κάτω από τις οποίες σχηματίζεται η εικόνα και στο είδος της εικόνας που θα προκύψει.”

(Εμμανουήλ Μαυρομμάτης, Ομότιμος καθηγητής ιστορίας της τέχνης του ΑΠΘ)

Επομένως έτσι όπως εξελίσσονται τα εργαλεία μας μαζί με τις ιδέες και εξυπηρετούν στην συνέχεια την Τέχνη των χαράξεων και των εκτυπώσεων, όπου, όπως θα εξελίσσεται θα παραμένει ζωντανή στο πεδίο της επιλογής της από την κοινωνία των καλλιτεχνών προς χρήση της αισθητικής και της πρόσληψής της από το κοινό.

Το εργαστήριο Χαρακτικής και Εικαστικών Εκτυπώσεων του Τμήματος εικαστικών και εφαρμοσμένων Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ έχει ως συνέχεια και καθηγητή (επίκουρο) τον κο Γιάννη Μπελιμπασάκη, με μία ιδιαίτερη τεχνογνωσία, θεωρητική και πρακτική, από την εμπειρία της προηγούμενης διδακτικής του θέσης σε ανάλογο εργαστήριο στο Kingston University, με δύο συνεργάτιδες, ειδικό εκπαιδευτικό προσωπικό και ευελπιστούμε ατενίζοντας το υπόλοιπο του 21ου αιώνα, ότι σύμφωνα με τις εξελίξεις, ως κατά πολύ νεότεροι, θα εργαστούν με το Αντικείμενο για όφελος των νέων καλλιτεχνών και των εξελίξεων που ανάφερα προηγουμένως. “Η ιστορία, είναι στην πραγματικότητα, αντίληψη παραχώρησης συγκεκριμένης σημασίας σε γεγονότα, σε σχέση με την προηγούμενη πείρα και το σεβασμό των προηγούμενων αποτελεσμάτων” Argan

Ολόκληρη η ανάρτηση

2023 - Γιάννης Ζιώγας στο TheOpinion: «Τα εικαστικά έργα γίνονται πλανήτες και κόσμοι ενός σύμπαντος ιδεών»

 

Ο Γιάννης Ζιώγας, Ζωγράφος και Καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών Φλώρινας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, με αφορμή την εικαστική έκθεση ‘Κάμπος/Πεδίο: η ενέργεια του κενού’, μιλάει στο TheOpinion και το Θανάση Ράπτη.

Ποιος ο ρόλος του Κενού που διαμορφώνεται ανάμεσα στον Κάμπο/αρχή και το Πεδίο/τέλος στην καλλιτεχνική δημιουργία;

Το Κενό διαμορφώνεται από τα συμφραζόμενα. Υπάρχει για να αναπτύσσονται οι ιδέες, λειτουργεί σχεδόν με αυτοθυσία∙ καθορίζει τις πραγματικότητες αλλά δεν φανερώνεται πουθενά. Το Κενό υποβόσκει στο ζωγραφικό πίνακα ανάμεσα στο πεδίο του έργου και στις εικονογραφικές αποτυπώσεις ή τις χειρονομιακές προβολές: είναι οι αμήχανες στιγμές πριν την απόθεση του υλικού, είναι τα διαστήματα του Πεδίου χωρίς καταγραφές, είναι η χρυσή λάμψη του αδόκητου φωτός που εκπέμπει ο Κάμπος. Κενό είναι αυτό το όποιο δεν φαίνεται αλλά υπάρχει.

 

Πώς πραγματεύονται το Κενό στο χώρο οι άυλες προβολές της σύγχρονης τέχνης;

Αν αναφέρεστε στα ψηφιακά έργα, διαπραγματεύονται και αυτά το Κενό στο χώρο όπως και τα έργα που έχουν απτό χαρακτήρα. Το Κενό, όπως αναφέραμε, δεν είναι ορατό∙ είναι μη ορατό και ταυτόχρονα υπάρχον. Τα εικαστικά έργα είτε ως απτή είτε ως άυλη ύλη έχουν ως κύριο υλικό τους τον κόσμο των ιδεών. Κι εκεί το Κενό έχει την ίδια διπλή υποβόσκουσα επίδραση: εκείνη της σημαίνουσας/λανθάνουσας πραγματικότητας.

 

Πόσο σημαντικός είναι στην επιμέλεια αλλά και τη λειτουργία των ίδιων των έργων ο ιδιαίτερος φωτισμός της έκθεσης και η μυστηριακή ατμόσφαιρα που δημιουργεί;

Η ανάπτυξη των έργων στον χώρο είναι από μόνη της μια εικαστική χειρονομία, μέρος κι αυτή της δημιουργίας. Ο μετασχηματισμός του λευκού κύβου (white cube) της αίθουσας σε χώρο ανάπτυξης των ιδεών που εκφράζουν τα έργα, αποτελεί μια από τις μεγάλες προκλήσεις της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Ο φωτισμός αποτελεί μια καθοριστική παράμετρο για κάθε έκθεση. Στην Κάμπος/Πεδίο η ενέργεια του Κενού επιλέχθηκε αυτό που η ερώτησή σας αποκαλεί «μυστηριακή ατμόσφαιρα». Ωστόσο αυτός ο ιδιαίτερος φωτισμός κινείται πέρα από το μυστηριακό∙ αναφέρεται σε μια ενοποίηση των δεκάδων τετραγωνικών της Αίθουσα Περιοδικών Εκθέσεων ‘Κυριάκος Κρόκος’ του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού του, και στον μετασχηματισμό του χώρο σε Κενό, κάτι αντίστοιχο με το Κενό του διαστήματος.  Τα εικαστικά έργα γίνονται πλανήτες και κόσμοι ενός σύμπαντος ιδεών.

Ο θεατής βιώνει τη  περιήγηση στην έκθεση ως ένας ταξιδιώτης ιδεών, ένας πλάνητας στοχασμών κινούμενος σε αυτό το σύμπαν.

 

Υπάρχει χώρος για το Πεδίο και τον Κάμπο σήμερα;

Το «σήμερα» στην Τέχνη είναι μια μόνο από τις πολλαπλές διαστάσεις όπου αναπτύσσονται οι έννοιες, οι ιδέες και οι φόρμες των καλλιτεχνικών έργων. Υπάρχουν το «παρελθόν», το «μέλλον», το «τώρα», το «επέκεινα» και τόσες άλλες διαστάσεις. Το Πεδίο και το Κενό συναντάν οριζόντια όλες αυτές τι διαστάσεις. Το Πεδίο και ο Κάμπος αποτελούν τις δύο διαρκείς οθόνες που αναμένουν στο σήμερα, στο παρελθόν, στο μέλλον, στο τώρα, στο επέκεινα∙ το Πεδίο αναμένει την ύλη και ο Κάμπος τις ιδέες να επενεργήσουν για να σχηματίσουν το έργο. Το Πεδίο και ο Κάμπος είναι πάντα εκεί, συνιστούν το μη μεταβαλλόμενο τώρα της Τέχνης.

Ολόκληρη η ανάρτηση

2023 - Περιοδικό 'Φωτογράφος' Μονοθεματικό τεύχος Νο 30 "Φωτογραφικά βιβλία που αγαπήσαμε"

 

Αισθητική μετά μαγείας!

Ανήκω σε μια γενιά που τα βιβλία δεν αρκούμασταν μόνο στο να τα διαβάζουμε. Τα χαϊδεύαμε, ακούγαμε το θρόισμα των σελίδων τους, τα μυρίζαμε... Κυρίως όμως ήταν για μας ένα πραγματικό παράθυρο στον κόσμο! Μας έδιναν τροφή για σκέψη και αφορμές για ονειροπολήσεις. Μετά ήρθε το διαδίκτυο, γεμίσαμε παράθυρα και όλα αυτά θεωρούνται πια δεδομένα!

Επιλέγω το φωτογραφικό λεύκωμα του Πέδρο Μάγιερ γιατί με εισήγαγε για πρώτη φορά στον απίστευτο, μαγικό κόσμο της χωρίς περιορισμούς επεξεργασίας της φωτογραφικής εικόνας και το βιβλίο 'Εύκολο' επειδή με εντυπωσίασε η αισθητική συνύπαρξη των φωτογραφικών εικόνων του Μαν Ρέι με το ποιητικό κείμενο του Πωλ Ελυάρ, άρτια μεταφρασμένο μάλιστα από μια γυναίκα-μύθο της πρωτοπορίας στη χώρα μας, τη Μάτση Χατζηλαζάρου.

'Αλήθειες και Ψέμματα: Από το Ντοκουμέντο στην Ψηφιακή Φωτογραφία': Πέδρο Μάγιερ

Λίγα χρόνια πριν από την έλευση του 21ου αιώνα, ο ήδη διεθνώς καταξιωμένος Μεξικανός φωτογράφος Πέδρο Μάγιερ, ταξίδεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου αποτύπωσε εικόνες μοναξιάς, υλισμού και κοινωνικοπολιτικών συγκρούσεων και απ΄άκρη σ' άκρη στο Μεξικό, καταγράφοντας την πνευματικότητα που ενυπάρχει στη ζωή των αγροτών, τα λαϊκά έθιμα και τα θρησκευτικά αντικείμενα. Ήταν από τους πρώτους που τόλμησε να «χειραγωγήσει» τις πρωτότυπες φωτογραφίες του κάνοντας χρήση της τότε τεχνολογίας των υπολογιστών, για να πετύχει τη δική του εκδοχή της πραγματικότητας, ανακατεύοντας τον μαγικό ρεαλισμό της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας με την μαγικά επεξεργασμένη φωτογραφία. Οι 115 έγχρωμες και ασπρόμαυρες φωτογραφίες που προκύπτουν δημιουργούν ένα πρωτοφανές, στοιχειωμένο και σουρεαλιστικό σύμπαν.

Βρισκόμαστε στο μακρινό 1997, χρονιά που το Φωτογραφικό Κέντρο Θεσσαλονίκης πρότεινε και έφερε την έκθεση 'Αλήθειες και Ψέμματα' του Πέδρο Μάγιερ, στο πλαίσιο των εορτασμών 'Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης'. Θυμάμαι τη φωτογραφία της αφίσας με τον ιπτάμενο καθολικό ιερέα ακόμα να με στοιχειώνει! Θυμάμαι και την παρουσίαση του καταλόγου (μαζί με το DVD που τον συνόδευε) στο υπόγειο του παλιού ΦΚΘ, στην οδό Μενελάου, την αμηχανία μου ενώ προσπαθούσα να αρθρώσω κάποιες λέξεις που να περιγράφουν το θαύμα ενός καινοφανούς εργαλείου που λέγεται photoshop, μπροστά στους επίσης αμήχανους παρευρισκόμενους,! Μόλις λίγους μήνες πριν είχα εκθέσει μια μεγάλη ενότητα απρόμαυρων φωτογραφιών μου, όλες τυπωμένες στο χέρι στον σκοτεινό θάλαμο με την μέθοδο του διπλοτυπώματος!

Αυτό το ταξίδι '...από το Ντοκουμέντο στην Ψηφιακή Φωτογραφία...' συνεχίζεται μέχρι και σήμερα και προβλέπεται να συνεχιστεί και για πολλές ακόμη δεκαετίες!

Ο Pedro Meyer (1935 Μαδρίτη) ζει στο Μεξικό. Είναι ένας από τους πρωτοπόρους της ψηφιακής επανάστασης στη σύγχρονη φωτογραφία. Ήταν ο ιδρυτής και πρόεδρος του Consejo Mexicano de Fotografía και διοργανωτής των τριών πρώτων συνεδρίων φωτογραφίας της Λατινικής Αμερικής. Του έχει απονεμηθεί η υποτροφία Γκούγκενχαϊμ Δημιουργικών τεχνών για τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική.

Το 1991 δημοσίευσε το 'I Photograph to Remember', ένα από τα πρώτα CD ROM στον κόσμο που συνδύασε εικόνες και ήχο. Είναι ο συγγραφέας των βιβλίων 'Tiempos de América', 'Espejo de Espinas', 'Los Cohetes duraron todo el día', 'Truths and Fictions'. Το τελευταίο του βιβλίο 'The Real and the True' κυκλοφόρησε το 2005.

Είναι ιδρυτής και διευθυντής του φωτογραφικού ιστότοπου https://zonezero.com, καθώς και Ιδρυτής και Πρόεδρος του Ιδρύματος 'Pedro Meyer', που βρίσκεται στο Κογιοακάν της Πόλης του Μεξικού.

https://www.fkth.gr/el/node/158

https://www.inthein-between.com/a-closer-look-pedro-meyer/

Truths & Fictions: A Journey From Documentary To Digital Photography. Pedro Meyer

Εκδότης: ‎Aperture (1η έκδοση 1995)

Γλώσσα: Αγγλικά 133 σελίδες με χοντρό εξώφυλλο (28.5 x 1.75 x 25 εκ)

(Διαθέσιμο στην αγορά)

“...Η κοιλότης του κορμιού σου μαζεύει τις χιονοστιβάδες...”

'Ε ύ κ ο λ ο' ποίηση: Πωλ Ελυάρ (μετάφρ: Μάτση Χατζηλαζάρου) – φωτογραφία: Μαν Ρέι

Στους κύκλους των σουρεαλιστών που συναναστρεφόταν ο Man Ray ήταν και η Nusch, σύζυγος του ποιητή Paul Éluard, τον οποίο παντρεύτηκε το 1934 και πέρασε στην ιστορία ως μία από τις βασικές ιέρειες του κινήματος. Ένα χρόνο μετά το γάμο τους, ο Man Ray τη φωτογράφισε γυμνή για να εικονογραφηθεί η συλλογή ποιημάτων του Éluard με τίτλο Facile (Εύκολο). Αποτελείται από δώδεκα φωτογραφίες. Τυπώθηκε σε 24 αντίτυπα σε ένα πολύτιμο χαρτί, το Imperial Japan.

Η Nusch παίζει το ρόλο της μούσας, μιας αρχετυπικής φιγούρας. Το σώμα της είναι στημένο με τέτοιο τρόπο ώστε να ενσωματώνεται στο βιβλίο, στην υλικότητά του. Δεν πρέπει να υποτιμήσουμε και το ρόλο του τυπογράφου-εκδότη, γιατί ήταν αυτός που σκέφτηκε την πλέον κατάλληλη γραμματοσειρά και τη διάταξη της σελίδας, έτσι ώστε οι στίχοι του Eluard να αναπνέουν.

Ανακάλυψα αυτό το βιβλίο τη δεκαετία του '80, σε μια από τις συχνές επισκέψεις μου στα βιβλιοπωλεία της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας. Πρόκειται για ένα βιβλίο που σε προκαλεί να το πιάσεις στα χέρια του και να το αποκτήσεις: παλιομοδίτικη αισθητική, απόλυτο ταίριασμα κειμένου-φωτογραφίας, ακόμα κι αν δεν έχεις προλάβει να διαβάσεις τα ποιήματα, χωρίς δέσιμο με καρφίτσα ή ράψιμο, που σημαίνει ότι μπορείς να το διαλύεις και να το επανασυνθέτεις σύμφωνα με την επιθυμία της στιγμής. Ομολογώ ότι πέρασαν πολλά χρόνια μέχρι να διαβάσω όλα τα ποιήματα! Κάθε φορά που το επέλεγα από τη βιβλιοθήκη μου, αρκούμουν στο να το ανοιγοκλείνω, να βλέπω τις φωτογραφίες, να διαβάζω και να ξαναδιαβάζω τα credits με τα ονόματα των συντελεστών και τα λοιπά χρηστικά που αφορούν την έκδοση.

Ζωγράφος, γλύπτης, κινηματογραφιστής και κυρίως φωτογράφος, ο Μαν Ρέι (1890 – 1976) ήταν ο μοναδικός αμερικανός καλλιτέχνης με βαρύνοντα ρόλο στα κινήματα του ντανταϊσμού και του σουρεαλισμού. Οι ποικίλες και ιδιόρρυθμες τεχνικές του έδωσαν μια νέα πνοή στους σύγχρονους φωτογράφους, οι οποίοι μπορούν πλέον να συστήνονται ως καλλιτέχνες.

Σπούδασε αρχιτεκτονικό σχέδιο στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Νέας Υόρκης και ξεκίνησε την καριέρα του ως γραφίστας και τυπογράφος.

Απαθανάτισε την ελίτ των διανοούμενων του Παρισιού, μεταξύ αυτών: Αντρέ Μπρετόν, ο Τζέιμς Τζόις, ο Τ.Σ. Ελιοτ, Άρνολντ Σένμπεργκ, Μαξ Ερνστ, Γερτρούδη Στάιν, Ανρί Ματίς και Έρνεστ Χέμινγουεϊ.

Έλαβε μέρος στην πρώτη διεθνή έκθεση ντανταϊσμού, υπήρξε μέλος του σουρεαλιστικού κινήματος από το 1924 και ήταν επίσης παρών στην πρώτη έκθεση σουρεαλισμού το 1925 στο Παρίσι.

Ο Πωλ Ελυάρ (1895-1952) ήταν Γάλλος ποιητής που δραστηριοποιήθηκε στα καλλιτεχνικά ρεύματα του ντανταϊσμού και του σουρεαλισμού. Το 1917 δημοσίευε τα πρώτα του ποιήματα. Παράλληλα γνωρίστηκε με τους Αντρέ Μπρετόν, Λουί Αραγκόν και Τριστάν Τζαρά, με τους οποίους συμμετείχε αρχικά στο κίνημα του ντανταϊσμού και αργότερα του σουρεαλισμού. Αποτέλεσε έναν από τους ιδρυτές της επιθεώρησης των σουρεαλιστών Litterature καθώς και της μεταγενέστερης έκδοσης La Revolution Surrealiste. Παρέμεινε στις τάξεις της σουρεαλιστικής ομάδας του Παρισιού μέχρι το 1938. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου πήρε ενεργό μέρος στην Αντίσταση, ως μέλος του κομμουνιστικού κόμματος.

Η ζωή και το έργο της Μάτσης Χατζηλαζάρου (1914-1987), της πρώτης Ελληνίδας υπερρεαλίστριας, είναι άμεσα συνδεδεμένα, αφού η Μάτση έζησε με τρόπο ποιητικό και έγραψε ποίηση με τρόπο βιωματικό. Στα γράμματα εμφανίστηκε στο πρώτο μισό της δεκαετίας του 1940.

Το 1946-1947 βρίσκεται στο Παρίσι. Έφυγε με το θρυλικό πλοίο "Ματαρόα" τον Δεκέμβριο του 1945, μαζί με την αφρόκρεμα νέων καλλιτεχνών, συγγραφέων, στοχαστών και επιστημόνων, με υποτροφία του γαλλικού κράτους. Ο Ανδρέας Εμπειρίκος, με τον οποίο έζησε παντρεμένη μέχρι το 1943, την έχει εφοδιάσει με συστατικές επιστολές για να συναντήσει Γάλλους σουρεαλιστές και ψυχαναλυτές.

https://books.openedition.org/pur/52965

http://phlit.org/press/wp-content/uploads/2011/12/facile.pdf

Ε ύ κ ο λ ο

Εκδότης: Κείμενα (1987). (Γραφικές τέχνες Ι. Μακρής Α.Ε) Φωτογραφική αναπαραγωγή της Γαλλικής έκδοσης του Guy Levis Mano (1935)

24 σελίδες (24 x 18 εκ ) 1000 σντίτυπα σε χαρτί μετοχών 140 γρ.

Ποιήματα: Paul Eluard

Φωτογραφίες: Man Ray

Μετάφραση: Μάτση Χατζηλαζάρου Επιμέλεια: Γεωργία Παπαγεωργίου (Στοιχειοθετημένο με Απλά των 8 στιγμών)

(Διαθέσιμο στην αγορά)