Ο εικαστικός κεραμίστας και περφόρμερ Έκτορας Μαυρίδης μιλάει στο TheOpinion και τον Θανάση Ράπτη με αφορμή την έκθεση “Bits and pieces between two songs”
Εδώ και δεκαετίες διερευνάτε, διευρύνετε και μετατοπίζετε με το έργο σας τα όρια της κεραμικής, φτάνετε μέχρι την αποδόμηση της. Συχνά χρησιμοποιείτε βιομηχανικά υλικά σαν βάση και το κάψιμο και τη σκουριά ως χρωστική ύλη για την κατασκευή των έργων σας. Πώς ξεκίνησαν όλοι αυτοί οι πειραματισμοί με τα υλικά, τις φόρμες και τις έννοιες;
Την κεραμική τη σπούδασα στην Αμερική στο Σικάγο από τα τέλη της δεκαετίας του '70 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '80. Ήταν μια εποχή που στην τέχνη, στην κοινωνία, στην πολιτική και στην οικονομία, το πρόθεμα Post και τα επίθετα Modern και Contemporary είχαν δημιουργήσει μία αχταρματζίδικη διάθεση στη σκέψη μας, το λόγο μας, στις συμπεριφορές μας και στις πρακτικές μας. Και ξαφνικά άιντε ξανά, το πρόθεμα Neo, αλλά αυτή τη φορά έσμιξε και με την οικονομία και έγινε μεγάλο και αδίστακτο και για πρώτη φορά το έργο τέχνης είχε την ίδια τύχη με τα δημητριακά, το χρυσό και το κρέας. Τα έργα τέχνης θεωρούνταν εμπόρευμα και ο καλλιτέχνης έγινε ένα brandname, διαθέσιμος για κατανάλωση.
Μέσα σε όλα αυτά τα νέα δεδομένα των eighties αν βρισκόσουν στο χώρο της κεραμικής ένιωθες μία ησυχία. Μιας και η κεραμική στη δεκαετία του '80 και αργότερα του '90 δεν πουλούσε. Εκτός τούτου βρισκόμουν σε ένα χώρο, όπου ο διάλογος για το Neo και το Post δεν ήταν κύριος, καθώς οι δάσκαλοί μου ήταν παιδιά του αφηρημένου εξπρεσιονισμού και εκεί είχαν μείνει.
Η κεραμική δε βιάστηκε να ενταχθεί στα Post και στα Νeo γιατί το παραγόμενο έργο της από τον κύλινδρο που φτιάχνει ο αγγειοπλάστης, τα Chawan μπώλ, για την τελετή του τσαγιού στην Ιαπωνία, μέχρι τα αποδομημένα γλυπτά του Peter Voulkos -για να αναφέρω έναν από τους πολλούς, μιας και είναι ελληνοαμερικανός δεύτερης γενιάς από τη Λέσβο- ήταν και αφηρημένα και minimal και conceptual και post και τέλος neo.
Μέσα σε αυτήν την Αμερική της δεκαετίας του '80 γεννήθηκα και μεγάλωσα σαν κεραμίστας. Είχα την τύχη να σπουδάσω με δασκάλους που και αυτοί ένιωθαν αυτόν τον αχταρμά της εποχής και έτσι ο ένας ήταν interdisciplinary/ διαμεσικός κεραμίστας και ο άλλος ήταν σε μια φάση -που ας την ονομάσουμε- μετά- κεραμικής πρακτικής, μια πρακτική που υιοθέτησα κι εγώ μέχρι τώρα.
Τα πρώτα μου έργα άρχισαν στο Σικάγο αλλά τελείωσαν εδώ. Διερευνούσαν την υλικότητα των υαλωμάτων, όχι σαν μία γυαλιστερή λεία επιφάνεια, αλλά σαν έναν συμπαγή όγκο.
Ο στόχος μου ήταν να φτιάξω αντικείμενα που ο πηλός και το υάλωμα θα είχαν τον ίδιο όγκο, δηλαδή 20εκ. συμπαγές υάλωμα επάνω σε 20εκ. συμπαγή πηλό. Μετά από αρκετούς πειραματισμούς το μόνο που κατάφερα ήταν να φτιάξω γλυπτικά συμπαγή κεραμικά πάχους 25εκ. και υάλωμα 5εκ., που τα έψηνα γρήγορα σε ένα χειροποίητο καμίνι γκαζιού.
Τα έργα αυτά πήραν τρεις μήνες για να τα δω τελειωμένα και δύο χρόνια από την αρχή των πειραματισμών. Αυτή η αναμονή που είναι μέρος της κεραμικής διαδικασίας με κούρασε και δεν την ήθελα πια. https://www.hectormavridis.com/sculptures?lightbox=imagep7i
Η ανάγκη να βρεθεί τρόπος για μια πιο γρήγορη έκφραση, για μια έκφραση in-situ, με οδήγησε στην αλλαγή θεώρησης των υλικών της κεραμικής. Ετσι η συνύπαρξή τους δεν μου ήταν αναγκαία, το καθένα υλικό αυτονομήθηκε δημιουργώντας νέες πρακτικές και μεθόδους δημιουργίας έργου.
Η φωτιά είναι το πιο εκφραστικό μέσο της κεραμικής αλλά είναι εγκλωβισμένη μέσα σε ένα καμίνι, αποφάσισα να τη βγάλω από εκεί και να τη χρησιμοποιήσω εκτός καμινιού σαν προέκταση του χεριού μου μέσα από ένα φλόγιστρο.
Το φλόγιστρο λειτούργησε σαν το καλέμι μου για να δημιουργηθούν in situ γλυπτικές κεραμικές εγκαταστάσεις από ωμό άψητο πηλό https://www.hectormavridis.com/sculptures και σαν το πινέλο μου για να φτιάξω ζωγραφικά έργα σε δύο διαστάσεις πρώτα σε χαρτί https://www.hectormavridis.com/works-on-paper, ύστερα σε κόντρα πλακέ https://www.hectormavridis.com/paintings και τώρα σε αυτήν την έκθεση σε κεραμικό χαρτί, ένα χαρτί που χρησιμοποιείται περισσότερο στην βιομηχανία παρά στην κεραμική.
Στην έκθεση μου “Βits and Pieces Βetween Τwo Song” στην γκαλερί Λόλα Νικολάου https://lolanikolaougallery.blogspot.com/ παρουσιάζω πίνακες όπου τα ίχνη της φωτιάς ζωγραφίζουν πάνω στο κεραμικό χαρτί, καθώς και πίνακες όπου για πρώτη φορά μπόρεσαν να σμίξουν τα ορυκτά υλικά ενός υαλώματος χαλκού σε δύο διαστάσεις 125 x 100εκ. και σε θερμοκρασίες από 50°C μέχρι 750°C - 800°C, και να μας δώσουν ανάλογες εικαστικές χρωματικές εκφάνσεις σε μορφή σκουριάς ή χρωμάτων. Το ίδιο υάλωμα ψημένο σε καμίνι στους 1060°C θα ήταν πράσινο και γυαλιστερό.
Η ταυτόχρονη παρουσίαση του καλουπιού, του γλυπτού και της φωτογραφίας του, βάζουν σε δίλημμα τον θεατή για το ποιο πραγματικά είναι το έργο! Πώς λειτουργούν στους θεατές και σ' εσάς τον ίδιο αυτού του είδους φιλοσοφικά ζητήματα που θέτετε με την εργασία σας;
Στο έργο 'το καλούπι' παρουσιάζω με τη βοήθεια τεσσάρων φωτογραφιών και δύο κεραμικών 'αγγείων' τη διαδικασία που επινόησα για να φτιάξω αντίγραφα από διαφανές χαρτί 90 γραμμαρίων, δύο έργων που είχαν εκτεθεί σαν έργα τέχνης.
Επέλεξα ένα έργο μου, γιατί ήθελα να δω πώς θα αισθανθώ εγώ αλλά και ο θεατής όταν θα έχει υποβαθμισθεί σε μήτρα για την παραγωγή αντιγράφων και ως μήτρα μετά τη λήξη της παραγωγής θα αποτελέσει ένα άχρηστο αντικείμενο.
Κατασκευάζοντας το έργο όμως προέκυψαν ζητήματα ταυτότητας. Είναι μια χειροτεχνία ή ένα έργο τέχνης και ποιο από όλα αυτά; Η μήτρα, το αντίγραφο, οι φωτογραφίες ή μήπως όλα, όλη η διαδικασία. Τελικά μήπως είναι απλώς ένα εργαλείο παραγωγής αντιγράφων όπως όλα τα καλούπια;
Πειράζει αν δεν προσδιορίσουμε την ταυτότητά του;
Το Kαμίνι, 2016 / Wuppertal, 2018 /Θεσσαλονίκη https://www.hectormavridis.com/kiln
Το Δοκίμιο. 2018 https://www.hectormavridis.com/the-documentation-of-the-elemental
Και αρκετές performances είναι στην ίδια λογική: η ταυτότητα του έργου σαν έργο τέχνης δε με απασχολεί καθόλου. Το έργο είναι αυτό που είναι.
Αυτό που με απασχολεί όμως είναι να δώσω σημασία στο αόρατο ασήμαντο.
Στην performance SHOVELING EARTH FROM ONE PLACE TO ANOTHER https://www.hectormavridis.com/moving-earth-from-one-place-to-anot, στο χώρο του Raum 2 της Bolle Pass Project Gallery για μια περίοδο επτά ημερών, κάθε μέρα, φτυαρίζω μια στοίβα από χώμα από το ένα μέρος στο άλλο.
Το χώρο που καταλαμβάνει κάθε φορά η τυχαία στοίβα από χώμα τον ορίζω μαρκάροντάς τον με κιμωλία. Όταν η γη φτυαρίζεται και μετακινείται σε άλλο σημείο στο πάτωμα του δωματίου, ο χώρος μαρκάρεται /ορίζεται ξανά.
Καθ' όλη τη διάρκεια της εβδομάδας, το πάτωμα της γκαλερί καταλαμβάνεται από αυτά τα σημάδια ή «οπτικά σημαίνοντα», μιας από τις πιο σημαντικές χειρονομίες/δραστηριότητες της χειρωνακτικής εργασίας - φτυαρίζοντας/μετακινώντας τη γη από το ένα μέρος στο άλλο
Κάθε φορά που ολοκληρώνεται αυτή η επαναλαμβανόμενη πράξη, στον χώρο του Raum 2, στέκομαι κουρασμένος και εξαντλημένος, έχοντας νιώσει τη σωματική και συναισθηματική εμπειρία αυτής της επαναλαμβανόμενης πράξης σωματικής εργασίας. Είναι μια πράξη που τιμά την εργασία του «αόρατου» εργάτη αποδίδοντας παραστατικές όψεις στη χειρωνακτική του δραστηριότητα, μεταμορφώνοντας την κινητή στοίβα χώματος σε δημόσια γλυπτική και οπτική παρουσία.
Παρατηρούμε ότι δεν είναι λίγες οι φορές που επανέρχεστε στην πρωτογενή μορφή του πηλού, που εν προκειμένω είναι ο σβώλος που βρίσκετε στο οργωμένο χωράφι. Τί είναι για σας οι σβώλοι;
Οι χωμάτινοι σβώλοι είναι φόρμες που γεννήθηκαν και παράχθηκαν με μόχθο από το σκάλισμα, το άροτρο, το τρακτέρ του ανώνυμου παραγωγού. Είναι μία παγκόσμια οικεία συλλογική φόρμα που αφορά πολλούς ανθρώπους.
Για μένα είναι φυσικές δημόσιες γλυπτικές μονάδες που εδώ και πολλά χρόνια με διάφορους τρόπους παράγω μεταβλητά γλυπτά ή μεταβλητές γλυπτικές εγκαταστάσεις και περιβάλλοντα.
Τους σβώλους που βρίσκονται παντού γύρω μας στα οργωμένα χωράφια τους βλέπουμε αλλά δεν τους κοιτάμε. Υπάρχει μια ησυχία στους σβώλους. Είναι ήσυχοι.
Με το έργο μου “Σβώλοι” που το άρχισα το 1992 και δεν έχω σκοπό να το τελειώσω, απλώς ήθελα να τους ξαναδείτε.
.https://www.hectormavridis.com/the-documentation-of-the-elemental
https://lolanikolaougallery.blogspot.com/
https://www.filmfestival.gr/el/section-tdf/movie/13531
Σε τι μονοπάτια βρίσκεται σήμερα η τέχνη της κεραμικής στην Ελλάδα και τον κόσμο;
Όπως ανέφερα στην αρχή η σχέση μου με τη διαδικασία της κεραμικής ταράχτηκε και δεν τα πηγαίναμε καλά τα δυο μας για πάρα πολύ καιρό.
Τα υλικά της, το καθένα ξεχωριστά, ήταν που μου ταίριαζαν και μου ταιριάζουν ακόμα.
Μπορώ να πω ότι ο διάλογος που γινόταν παγκοσμίως για την κεραμική, από τον κεραμίστα μέχρι και τον ιστορικό τέχνης που έγραφε για το παραγόμενο έργο, με έβρισκε αδιάφορο μέχρι που με ενοχλούσε. Ήταν στο πλαίσιο του αν είναι χειροτεχνία ή τέχνη ξανά και ξανά και για τις μορφοπλαστικές ιδιότητες των παραγόμενων έργων, ειδικά της ...τσαγιέρας!!
Και ύστερα έμπαινε που και που σε μεταφυσικά μονοπάτια ειδικά με την γιαπωνέζικη/ αμερικανική τεχνική του RAKU, η οποία κατάντησε από την πιο συναρπαστική παρεμβατική τεχνική ψησίματος της κεραμικής σε μία trendy επίδειξη φαντασμαγορικών επιφανειών επάνω στον πηλό, που εν πρώτοις ενθουσιάζουν και μετά χάνονται στον κόσμο του κιτς και του μονόχνωτου.
Τα τελευταία χρόνια σιγά-σιγά έστρωσε η κατάσταση και σε επίπεδο διαλόγου και σε επίπεδο ανάλυσης και κυρίως στο παραγόμενο έργο. Το σύστημα της τέχνης στην Ευρώπη και στην Αμερική δέχεται πλέον ότι ο πηλός είναι υλικό των καλών τεχνών. Όλο και περισσότεροι δημιουργοί από άλλους χώρους της τέχνης παρουσιάζουν κεραμικό έργο. Μπορούμε να πούμε ότι αυτό το απότομο come-back της κεραμικής δημιούργησε ένα trend. Η κεραμική είναι πλέον trendy, αλλά και sexy θα πρόσθετα, μιας και συναρπάζει και ελκύει τόσους δημιουργούς και άλλους τόσους θεατές παγκοσμίως.
Στην Ελλάδα ο πηλός ακόμα θεωρείται υλικό για την κατασκευή χρηστικών, διακοσμητικών και σχεδιασμένων αντικειμένων. Αυτή είναι η αντίληψη που έχει ο περισσότερος κόσμος, καθώς και το σύστημα της τέχνης. Στο σύστημα της τέχνης δε, η ιδιόλεκτος της κεραμικής είναι απούσα.
Έχουμε εξαιρετική παραγωγή και στις τρεις κατηγορίες: χρηστικών, διακοσμητικών και σχεδιασμένων αντικειμένων.
Νομίζω ότι το come back της κεραμικής στον εικαστικό χώρο στην Ευρώπη και στην Αμερική έχει αρχίσει να ακουμπάει και την Ελλάδα και είμαι αισιόδοξος ότι σε λίγα χρόνια θα δούμε πολλές καλές δουλειές να προστίθενται στις ελάχιστες εικαστικές κεραμικές εκφράσεις που υπάρχουν σήμερα.
