Η ΑΘΗΝΑ ΠΑΡΑΠΟΝΙΑΡΗ ΜΕΤΑΦΡΑΖΕΙ…σύγχρονο Αμερικάνικο θέατρο… (Περιοδικό ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΣ 03/2005)

Η Αθηνά Παραπονιάρη τα τελευταία 10 χρόνια επιλέγει και μεταφράζει (δηλαδή ουσιαστικά μας συστήνει) τα καλύτερα έργα που πατούν στο «σανίδι» των μικρών θεατρικών σκηνών της Αμερικής, γραμμένα τις περισσότερες φορές από μετανάστες δεύτερης ή τρίτης γενιάς. Κατά συνέπεια έχουν να μας πουν πολλά για την αποξένωση, την περιθωριοποίηση και την αγωνία των ανθρώπων που ζουν έξω από το σύστημα, μας κάνουν να νιώσουμε δηλαδή συναισθήματα πανανθρώπινα.

Έχετε μερικές φορές την αίσθηση ότι γράφετε εσείς το θεατρικό έργο που μεταφράζετε;
Εάν δεχτούμε ότι η μετάφραση είναι ουσιαστικά ξαναγράψιμο ενός έργου, αφού το μεταφέρει από μία κουλτούρα και ένα γλωσσικό ιδίωμα σε ένα άλλο, πόσο μάλλον η θεατρική μετάφραση, η οποία εκτιμώ ότι αποτελεί περισσότερο δραματουργική επεξεργασία παρά αναζήτηση γλωσσικής ισοδυναμίας. Μ’ αυτή την έννοια, ναι, έχω την αίσθηση ότι ξαναγράφω, τρόπον τινά, το θεατρικό έργο που επιλέγω να μεταφράσω, προσπαθώντας πρώτα από όλα να μην προδώσω το πνεύμα και τους στόχους του συγγραφέα.

Οι χαρακτήρες μεταφέρονται αυτούσιοι στο μεταφρασμένο έργο ή θεωρείτε ότι «διαλύονται» και ανασυντίθενται από την αρχή, σύμφωνα με τα δεδομένα της νέας γλώσσας και της νέας πραγματικότητας;
Ο κάθε χαρακτήρας αποτελεί ένα συμπαγές σύνολο. Σκοπός του μεταφραστή δεν θα πρέπει να είναι να ανασυνθέσει τον χαρακτήρα, αλλά να τον μεταφέρει επιτυχώς και χωρίς να παρεκκλίνει από τις προθέσεις του συγγραφέα στα δεδομένα της γλώσσας – δέκτη. Και λέγοντας επιτυχώς εννοώ πώς θα πρέπει να βρίσκει πάντα τη χρυσή τομή αποφεύγοντας από τη μια τις άσκοπες «ελληνοποιήσεις» που θα μπορούσαν να απομακρύνουν τον χαρακτήρα από την αρχική του σύλληψη, και παράλληλα προσπαθώντας να κάνει τον χαρακτήρα αναγνώσιμο στα διαφορετικά δεδομένα της κουλτούρας – δέκτη. Αυτή άλλωστε είναι και μια από τις δυσκολίες που καλείται να αντιμετωπίσει ένας θεατρικός μεταφραστής.


Τι σας ελκύει στο συγκεκριμένο είδος θεάτρου και με ποια κριτήρια επιλέγετε;
Αυτό που με ελκύει γενικά στη ζωή μου είναι το διαφορετικό, ή καλύτερα το μη προβλέψιμο. Αυτό ακριβώς συμβαίνει και με τα έργα που επιλέγω να μεταφράσω: με ιντριγκάρει η διαφορετικότητα. Η διαφορετική κοινωνική προσέγγιση. Η πρωτοτυπία σύλληψης και παρουσίασης ενός θέματος. Η πρωτοτυπία του ίδιου του θέματος. Η ευρύτητα του θέματος. Και πάντα επιλέγω συγγραφείς και έργα που δεν έχουν ξαναπαρουσιαστεί στην Ελλάδα.

Γράφεται στην Ελλάδα σήμερα underground ή εθνοτικό θέατρο;
Αν με τον όρο underground εννοείτε το περιθωριακό, μάλλον όχι. Το μόνο underground που έχουμε αυτή τη στιγμή στη χώρα μας, με την κυριολεκτική σημασία της λέξης, είναι τα underground (υπόγεια) θέατρα. Όσο για το εθνοτικό, ξεκίνησε στην Αμερική ένεκα του πολυεθνικού και πολυπολιτισμικού, αλλά και μεταναστευτικού χαρακτήρα της χώρας. Άρα είναι μάλλον νωρίς να περιμένουμε πρώτα δείγματα γραφής στη χώρα μας, δεδομένου του ότι δεχόμαστε ακόμα την πρώτη γενιά μεταναστών οι οποίοι αυτή τη χρονική στιγμή έχουν ως προτεραιότητα να καλύψουν τις βασικές βιοποριστικές τους ανάγκες. Σίγουρα, δημογραφικά, κάποια στιγμή θα φτάσουμε και εκεί. Αλλά τότε θα μιλάμε και για μια νέα Ελλάδα.

Οι θεατρικές σκηνές στην Ελλάδα νομίζετε ότι έχουν την κατάλληλη παιδεία και τις απαραίτητες εμπειρίες για να ζωντανέψουν στην σκηνή τέτοιου είδους θεατρικά έργα;
Σε επίπεδο πρακτικής (σκηνοθεσία – υποκριτική) νομίζω ότι έχουμε να παρουσιάσουμε πολλά και καλά δείγματα ενημερωμένων ατόμων / σχημάτων που θεωρώ ότι μπορούν να ασχοληθούν με οποιοδήποτε είδος θεατρικής γραφής χωρίς να έχουν τίποτα να ζηλέψουν από την ευρωπαϊκή και παγκόσμια πρωτοπορία. Κι αν η επόμενη ερώτησή σας είναι για τους θεατές, αυτοί σε ένα πολύ μεγάλο βαθμό κατασκευάζονται. Φτάνει να το θέλει κανείς πραγματικά.

“TIME PORTRAITS” - Συνέντευξη Θόδωρος Τζιάτζιος - Γιώργος Χατζάκης (Περιοδικό LOBBY 01/2009)

Μια καλλιτεχνική ματιά στο πέρασμα του χρόνου

(Απόσπασμα)


ΔΕΙΤΕ ΤΟ VIDEO
http://www.realcreations.gr/moment.html





ΟΙ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Θόδωρος Τζιάτζιος

Το concept που ακολουθήθηκε στο γύρισμα του διαφημιστικού άλλα και του βίντεο με το οποίο συμμετείχατε στην έκθεση “Time Portraits” παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Που ακριβώς στηρίζεται;

Στηρίζεται στην ταυτόχρονη αποτύπωση ενός γεγονότος από πολλές διαφορετικές οπτικές γωνίες. Χρησιμοποιώντας 100 ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές τοποθετημένες πάνω σε ειδικά κατασκευασμένες πλατφόρμες, μπορούμε συνδυάζοντας το προϊόν της φωτογράφησης, να δημιουργήσουμε μια -ανέφικτη με οποιοδήποτε άλλο τρόπο- κίνηση μέσα στον χώρο και τον χρόνο.

Πώς αντιλαμβάνεσαι την έννοια του χρόνου στην τεχνική του time slice;

Η γοητεία της συγκεκριμένης τεχνικής είναι ότι αλλάζει την έννοια του χρόνου. Ουσιαστικά την ακυρώνει. Ο ανθρώπινος νους έχει “εκπαιδευτεί” να αντιλαμβάνεται τον χρόνο σαν μια γραμμική αλληλουχία εικόνων μέσα σε αυτόν. Η συγκεκριμένη τεχνική βγάζει τον θεατή έξω από αυτή τη γραμμική λογική και του επιτρέπει να βιώσει τη “στιγμή” από δεκάδες οπτικές γωνίες.

Θα σε ενδιέφερε να εκφραστείς καλλιτεχνικά χρησιμοποιώντας ως μέσο το βίντεο;

Η ιδέα προσέγγισης πολλών ανθρώπων μέσα από λίγα καρέ εικόνας συνοδευόμενα με ήχους, πάντα με ενθουσίαζε, είτε αυτό είναι για εμπορικό είτε καλλιτεχνικό σκοπό. Η συμμετοχή μου (μαζί με τον φίλο και συνεργάτη Γιώργο) στην εν θέματι έκθεση νομίζω τα λέει όλα !



Γιώργος Χατζάκης

Κατά πόσο μπορούν να συνυπάρξουν η εφαρμοσμένη και η καλλιτεχνική φωτογραφία;

Kαι οι δυο κατηγόριες προσπαθούν να επικοινωνήσουν με τον θεατή, και να περάσουν το μήνυμα τους. Στην εφαρμοσμένη φωτογραφία το ζητούμενο είναι συνήθως η διαφήμιση και ο δελεασμός του καταναλωτή. Η καλλιτεχνική φωτογραφία επειδή ακριβώς δεν είναι εφαρμοσμένη δηλαδή 'κατά παραγγελιά', επικοινωνεί γενικότερες ανθρώπινες αξίες και συναισθήματα. Και στις δυο κατηγορίες το ζητούμενο είναι ένα: η δύναμη της εικόνας και πως αυτή θα περάσει το μήνυμα στον θεατή. Εδώ και οι δυο κατηγορίες μοιράζονται τα ίδια εργαλεία, όπως φόρμα – φως – χρώμα - βάθος πεδίου – κίνηση - έκφραση κ.τ.λ. Θα έλεγα ότι ακολουθούν κοινό δρόμο υλοποίησης με διαφορετικό στόχο, άρα σε μικρό η μεγάλο βαθμό κατά περίπτωση η μια είναι μέσα στην άλλη.

Ποια η έννοια που προσδίδεται στο χρόνο μέσα από τη φωτογραφία και και ποια μέσα από την τεχνική του time slice;


Η φωτογραφία όπως την ξέρουμε 'παγώνει' μια σκηνή στον πραγματικό κόσμο.
Το time slice δίνει τη δυνατότητα στον θεατή να κινηθεί μέσα σε αυτή την σκηνή με τον χρόνο σταματημένο. Είναι μια 'τρισδιάστατη' φωτογραφία.

Τι ανταπόκριση είχε στην ελληνική αγορά το διαφημιστικό που κάνατε με την συγκεκριμένη τεχνική και ποια προβλέπεται η συνέχειά του;

Τα μηνύματα είναι πολύ θετικά, το project 'άρεσε' στον κόσμο που το είδε και πιστεύω ότι θα έχει καλή συνέχεια. Ήδη προγραμματίζουμε τον Φλεβάρη νέο κύκλο γυρισμάτων για την τηλεόραση και έχουμε αρκετές προτάσεις ενδιαφέροντος από πελάτες και συνεργάτες.

Συραγώ Τσιάρα (Περιοδικό SUNDAY 01/2009)

“Δημιουργώ, άρα υπάρχω”

Η διευθύντρια του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης, με αφορμή την καινούργια έκθεση, μας μιλάει για την εικαστική σκηνή της πόλης.

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Ποιός είναι ο ρόλος του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης, ως αυτοτελούς τμήματος του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, στο εικαστικό "τοπίο" της Θεσσαλονίκης;

Το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης στηρίζει πολύπλευρα -τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο- τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία, διαμορφώνοντας τα κατάλληλα πλαίσια προβολής (συμμετοχή σε διεθνείς εικαστικές εκθέσεις, οικονομική στήριξη παραγωγής νέων έργων, συνεργασίες - συμπαραγωγές με αντίστοιχους φορείς στην Ελλάδα και το εξωτερικό, διοργάνωση συζητήσεων, εργαστηρίων, σεμιναρίων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων). Ενδιαφέρεται για την ενεργοποίηση της τέχνης στο δημόσιο χώρο, τη διερεύνηση και εφαρμογή καινοτομικών και εναλλακτικών μεθόδων εξοικείωσης του κοινού με τη σύγχρονη τέχνη.



Ποιο σκοπό εξυπηρετεί η διοργάνωση της έκθεσης "Δημιουργώ, άρα υπάρχω";

Καθώς το Εικαστικό Πανόραμα ωριμάζει ως θεσμός, συνειδητοποιήσαμε την αναγκαιότητα να προβάλουμε όχι μόνο δουλειές καλλιτεχνών που έχουν ήδη βρει το δρόμο τους στην αγορά και στους θεσμικούς φορείς, αλλά και την αφανή εκείνη, αλλά πολυπληθή όπως αποδεικνύεται- ομάδα καλλιτεχνών, που δεν έχουν καταφέρει ακόμη να παρουσιάσουν ατομικά το έργο τους, είτε λόγω ηλικίας (είναι ακόμη πολύ νέοι), είτε λόγω γεωγραφικής απόστασης και αδυναμίας πρόσβασης στα καλλιτεχνικά κέντρα, είτε λόγω επιλογής μη ένταξής τους στο υπάρχον σύστημα διακίνησης και προβολής της σύγχρονης τέχνης. Το 'Δημιουργώ άρα Υπάρχω' δεν έχει ηλικιακούς περιορισμούς, ούτε προϋποθέτει καλλιτεχνική εκπαίδευση. Είναι ένας εναλλακτικός τρόπος προσέγγισης της εικαστικής δημιουργίας.


Ποιός ο ρόλος του φιλότεχνου κοινού στην καλλιτεχνική δημιουργία;


Σημαντικός, καθοριστικός θα έλεγα σε πολλές περιπτώσεις. Το έργο τέχνης έχει εγγενή επικοινωνιακή πρόθεση. Ολοκληρώνεται στη συνάντησή του με το θεατή. Άλλωστε, σε σημερινά καλλιτεχνικά εγχειρήματα, αναιρείται ο κλασικός διαχωρισμός καλλιτέχνη - κοινού, και το κοινό εντάσσεται σε ρόλο συνδημιουργού. Αυτή την πτυχή θα εξετάσουμε στην ημερίδα "Τέχνη για το κοινό, ή με το κοινό; Συλλογικά εγχειρήματα στο δημόσιο χώρο" που οργανώνουμε στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης στις 20 Φεβρουαρίου 2008.



Οι αυτοδίδακτοι καλλιτέχνες δικαιούνται μια θέση στο εικαστικό γίγνεσθαι;


Προφανώς, αν και η απουσία καλλιτεχνικής εκπαίδευσης καθιστά ακόμη πιο δυσχερή την ένταξή τους στο καλλιτεχνικό σύστημα. Καθώς όμως στην εποχή μας οι πηγές άντλησης γνώσης και πληροφόρησης έχουν πολλαπλασιαστεί, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την πιθανότητα της συνάντησης με αξιόλογους, ταλαντούχους και ώριμους καλλιτέχνες που εργάζονται μοναχικά, εκτός δικτύων και αγοράς. Για το λόγο αυτό ανοίξαμε την πρόσκληση σε όλους, συγκεντρώσαμε μεγάλο υλικό και με τα ποιοτικά κριτήρια που έχουμε διαμορφώσει μέσα από την επιμελητική μας δράση στο Κρατικό Μουσείο και στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης καταλήξαμε στην επιλογή 75 από τους 600 σχεδόν καλλιτέχνες που απευθύνθηκαν στο κάλεσμά μας. Πρόκειται για μία πρωτοβουλία που κάνει τα πρώτα της βήματα. Πιστεύω ότι θα έχει και συνέχεια.

ΝΙΚΟΣ ΚΕΣΣΑΝΛΗΣ (Περιοδικό VIP NOREL 12-01/2001)

"…KAΘE TEXNH ΠOY KPAYΓAZEI EINAI MIKPH…"

(Απόσπασμα)
O Nίκος Kεσσανλής αντιπροσωπεύει για τον 20ο αιώνα τον τύπο του καλλιτέχνη, στον οποίο οφείλει πολλά η πρωτοπορία: τον μέτοικο, τον νομάδα, τον εθελοντή πλάνητα, τον ανικανοποίητο ταξιδιώτη. Mέσα από μια πολυτάραχη και πολυσήμαντη ζωή, αφήνει το στίγμα του στην παγκόσμια σύγχρονη τέχνη των τελευταίων δεκαετιών του αιώνα που μόλις έφυγε. Oταν έφτασε στη Pώμη το 1955, για να σπουδάσει συντήρηση τέχνης, κουβαλούσε μαζί του σα βαριά κληρονομιά μια 'επιβαρυντική' παράδοση. Ποιά ήταν αυτή η παράδοση; H αισθητική παιδεία του Mόραλη, που ήταν 'φορτωμένη' με τα ελληνοκεντρικά οράματα και τους 'μύθους' της γενιάς του Mεσοπολέμου.



H ΣYNENTEYΞH TOY NIKOY KEΣΣANΛH

Στο έργο σας σημαντικό ρόλο έχει παίξει η τέχνη της φωτογραφίας. Aυτό συνέβαινε ακόμη και σε εποχές που η φωτογραφία ξένιζε το φιλότεχνο, σε εποχές που η φωτογραφία -τουλάχιστον στη χώρα μας- δεν ήταν καν αποδεκτή σαν τέχνη. Γιατί λοιπόν ποτέ δε δηλώσατε φωτογράφος ή έστω και φωτογράφος;

Γιατί μεταχειρίζομαι την "τεχνική" της φωτογραφίας και μόνο. H τεχνική δεν καθορίζει την ονομασία της τέχνης. Στη σημερινή εποχή δεν πιστεύω στους διαχωρισμούς 'φωτογράφος', ζωγράφος, γλύπτης και άλλα. Yπάρχει μια γαλλική έκφραση, η "artist- plasticien", που καθορίζει κατά τη γνώμη μου σωστά όλες αυτές τις προτάσεις.

Yπάρχει μια "σχολή" που επιμένει οτι φωτογραφία είναι μόνο αυτή που περιορίζεται στο κάδρο και έχει ένα τυπικό μέσο μέγεθος. Eσείς με το έργο σας "βγάλατε" τη φωτογραφία από το κάδρο (και τον τοίχο), την εντάξατε σε κατασκευές και εγκαταστάσεις και την συνδυάσατε επιτυχώς με άλλες μορφές τέχνης. Tί ειναι για σας "φωτογραφία";

H απάντησή μου παραπάνω. Oι άλλες είναι διατυπώσεις ή εμπόρων ή αμόρφωτων κριτικών.

H Eλλάδα έχει πλέον δύο Kρατικά Mουσεία Σύγχρονης Tέχνης, ένα Kρατικό Kέντρο Σύγχρονης Tέχνης και αρκετά ακόμη που στηρίζονται στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Aπό τους χώρους που θεραπεύουν την σύγχρονη τέχνη, πιό σπουδαίο ρόλο νομίζετε οτι παίζει ένας δημόσιος ή ένας ιδιωτικός χώρος;



Φυσικά ο δημόσιος χώρος. Tο κακό είναι (ή το καλό), οτι υπάρχουν ποιοτικά καλύτερες συλλογές ιδιωτικές προς το παρόν. Iδωμεν.

Παρακολουθούμε τα τελευταία χρόνια οτι μεγάλο κομμάτι της σύγχρονης τέχνης έχει πάρει ένα δρόμο, όπου οι σοκαριστικές εικόνες ή καταστάσεις παίζουν τον πρώτο ρόλο στο έργο του καλλιτέχνη. Πρόσφατο παράδειγμα η έκθεση των Gilbert και George που είδαμε στην Aθήνα. Ποιά η γνώμη σας γι' αυτό το φαινόμενο; H τέχνη πρέπει να "κραυγάζει" για να περάσει τα μηνύματά της;

Oταν η τέχνη πέσει στο επίπεδο των διαφόρων περιοδικών life-style που αναφέρονται στην πορνογραφία, είναι και το τέλος της. Kαι θέλω να εξηγήσω οτι δεν εννοώ πορνογραφία την ομορφιά της φόρμας σε δυο αγκαλιαστά κορμιά, αλλά την αναφορά στο ανέκδοτο.

Bλέπουμε οτι σε μεγάλο μέρος του έργου σας απεικονίζετε πρόσωπα από τον κοντινό σας περίγυρο. Πώς οδηγηθήκατε σ' αυτή την επιλογή;

Eίναι φυσικό. Συγκινούμαι από πρόσωπα που ξέρω ή και το κοντινό μου περιβάλλον είναι το πιο …κοντινό.

Πολλοί σύγχρονοι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν σα μέσο τις λεγόμενες νέες τεχνολογίες -video, internet, computer κλπ. Συγκινείστε εσείς από αυτό το είδος της τέχνης;

Oλα είναι τεχνικές. Kι από τη στιγμή που μένουν μόνον εκεί είναι φούσκες. Προσωπικά συγκινούμαι μόνο από το έργο του Viola και του Πλέσση. Eίναι μεγάλοι καλλιτέχνες.

ΠΑΥΛΟΣ (ΔΙΟΝΥΣΟΠΟΥΛΟΣ) (Περιοδικό VIP NOREL 09-10/2001)

"…Κάθε τέχνη εκφράζει την εποχή της και αντανακλά την ανάγκη ερμηνείας του κόσμου…"

(Απόσπασμα)

H παρουσία του Παύλου (Διονυσόπουλου) στην ευρωπαική και διεθνή εικαστική σκηνή, ταυτόχρονα με την παρουσία πολλών σημαντικών Eλλήνων ομοτέχνων του, αποδείχτηκε κερδοφόρα για τα εικαστικά δρώμενα μιας εποχής καθοριστικής για τη διαμόρφωση του ευρωπαικού εικαστικού τοπίου.



H ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ TOY ΠΑΥΛΟΥ

Είστε ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του Νεο-ρεαλισμού. Υφίσταται και λειτουργεί αυτό το κίνημα ή έχει διαχυθεί σε άλλα κινήματα (πχ μεταμοντέρνο); Νιώθετε ελεύθερος μ΄ αυτή την «ταμπέλα» ή θεωρείτε ότι σας «φυλακίζει»;



Δεν είναι ακριβώς έτσι. Όταν το 1958-59 στο Μιλάνο υπογράφηκε το μανιφέστο από την ομάδα των Νεο-ρεαλιστών, εγώ μόλις έφτανα στο Παρίσι, από την Ελλάδα και έψαχνα να δω τι συμβαίνει και ποιες είναι οι ανησυχίες και οι καινούργιες προτάσεις.

Το 1960 είδα την πρώτη εκδήλωση της ομάδας στην γκαλερί (J), η οποία ήτανε όπως λέει ο P.Restany το εργαστήρι και η βιτρίνα του Νεο-ρεαλισμού. Εκεί έλαβα γνώση για πρώτη φορά, του κινήματος και γνωρίστηκα με μερικούς από τους καλλιτέχνες του Νεο-ρεαλισμού.

Το 1963 ο P.Restany είδε ένα έργο μου που εξέθετα στο σαλόνι των (Realites-Nouvelles) και ζήτησε να με γνωρίσει. Μου είπε «Ξέρεις είσαι Νέο-ρεαλιστής γιατί οικειοποιήθηκες τη φέτα».

Ήμουν λοιπόν κατά τον Restany Νεο-ρεαλιστής χωρίς να το ξέρω, αφού είχα οικειοποιηθεί αυτό τον τρόπο να κόβω τις αφίσες.
Δεν παρουσίαζα την «επιδερμίδα της αφίσας» αλλά τη «σάρκα» της. Ήτανε πολύ ενθουσιασμένος γιατί χρησιμοποιούσα την αφίσα μ΄έναν εντελώς καινούργιο τρόπο. Το έχει γράψε άλλωστε: «Νομίζαμε πως όλα είχαν λεχθεί σχετικά με την αφίσα μέχρι τη μέρα που εμφανίσθηκε ο Παύλος».

Έτσι, το 1964 έκανα την πρώτη μου ατομική έκθεση στην Γκαλερί (J), την οποία προλόγισε στον κατάλογο ο P.Restany. Τώρα πλέον το κίνημα έχει περάσει στην ιστορία και όλοι οι καλλιτέχνες ο καθένας με τη δική του προσωπικότητα ακολουθεί το δρόμο του.

Εγώ δε ακόμα περισσότερο, διότι από την πρώτη στιγμή δεν αισθάνθηκα κανέναν περιορισμό, καμιά δέσμευση.


Είναι εφάμιλλη με το εξωτερικό η υποστήριξη της Σύγχρονης Τέχνης στην Ελλάδα; (Μουσεία & Κέντρα Σύγχρονης Τέχνης Ιδιωτικά και κρατικά)


Σίγουρα όχι, παρότι τελευταία έχουμε αρχίσει να βλέπουμε κάποιες προσπάθειες, για πολλά χρόνια υπήρξε από μέρους της πολιτείας παντελής άγνοια και αδιαφορία, ενώ είχαμε πάντα αξιόλογους καλλιτέχνες. Η Σύγχρονη Τέχνη στην Ελλάδα ήτανε και είναι
μια περιουσία τελείως ανεκμετάλλευτη και εγκαταλελειμμένη.

Ευτυχώς που κάποιες, ελάχιστες ιδιωτικές πρωτοβουλίες εμφανίστηκαν κατά καιρούς και κάλυψαν ένα μικρότερο μέρος του τεράστιου κενού.


Πως «στέκονται» οι Έλληνες καλλιτέχνες στην παγκόσμια σκηνή της σύγχρονης τέχνης;


Έχουμε στην Ελλάδα αξιόλογους καλλιτέχνες. Μερικοί δε απ΄ αυτούς κατατάσσονται στην παγκόσμια σκηνή πολύ ψηλά, θα έλεγα στην πρώτη γραμμή. Επιτρέψτε μου να μην αναφέρω ονόματα.


Πως βλέπετε τις νέες τεχνολογίες; Φαντάζεστε τον εαυτό σας να κάνει internet-τέχνη; Πως θα είναι τα εικαστικά έργα του μέλλοντος;
Κουβαλούν τα ηλεκτρονικά έργα τέχνης συναίσθημα;


Κάθε τέχνη εκφράζει την εποχή της και αντανακλά την ανάγκη ερμηνείας του κόσμου. Σίγουρα οι νέες γενιές θα χρησιμοποιούν στο μέλλον τα νέα μέσα της τεχνολογίας όπως παλιά οι πρόγονοι τους χρησιμοποιούσαν τα χρώματα και τα πινέλα. Το ίδιο ερώτημα ετίθετο και στην εποχή μου, όταν εγώ και οι καλλιτέχνες της δικής μου γενιάς, αισθανθήκαμε την ανάγκη να χρησιμοποιήσουμε ανορθόδοξα υλικά ή να βγούμε με πραγματικά αντικείμενα στο χώρο.

Όσο για το συναίσθημα, που λέτε, αποτελεί κατά τη γνώμη μου ενδογενές στοιχείο του έργου και προβάλλει την εσωτερική αλήθεια του δημιουργού. Δεν έχει να κάνει ούτε με τα μέσα ούτε με τα υλικά που χρησιμοποιεί ένας καλλιτέχνης για να εκφραστεί.


Αυτή την εποχή εκθέτετε έργα σας με τίτλο «Σημαίες» στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Η παρουσία σας στην Eλλάδα είναι σπάνια και επιλεκτική. Υπάρχουν κάποια σχέδια για το άμεσο μέλλον;


Η παρουσία μου στην Ελλάδα, ήταν πράγματι επιλεκτική, αλλά όχι σπάνια. Με ενδιέφερε πάντοτε να διατηρήσω ζωντανούς τους δεσμούς με τη χώρα μου, και αν εξαιρέσει κανείς την περίοδο της δικτατορίας, πάντοτε φρόντιζα να παρουσιάζω την εξέλιξη της πορείας μου και στην Ελλάδα.

Η έκθεση με τις «Σημαίες», που παρουσιάζω αυτή την εποχή στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, οργανώθηκε με την υποστήριξη του Υπουργείου Εξωτερικών και συνδέεται με την επέτειο των είκοσι χρόνων από την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ιδέα της ευρωπαϊκής ενότητας, όπου κάθε χώρα διατηρεί την εθνική ιδιαιτερότητά της και συγχρόνως αποτελεί αναπόσπαστο μέρος μιας μεγάλης οικογένειας, άρχισε να με απασχολεί από το 1985, όταν η Υπουργός Πολιτισμού, Μελίνα Μερκούρη ζήτησε από μερικούς καλλιτέχνες, ανάμεσα τους και σ΄ εμένα, να συμμετάσχουμε στις εκδηλώσεις «Αθήνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης» εγκαινιάζοντας ένα θεσμό που συνεχίζεται με επιτυχία μέχρι σήμερα. Το έργο που είχα φτιάξει τότε, ήταν ένα περιβάλλον με τις δώδεκα σημαίες των κρατών μελών της Ευρώπης.

Σήμερα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι δεκαπέντε και σίγουρα, δεν θ΄ αργήσει η εποχή που η Ευρώπη θα συμπεριλάβει στους κόλπους της και τις υπόλοιπες χώρες.

Νομίζω ότι είμαι ο πρώτος εικαστικός καλλιτέχνης που συνέλαβα αυτό το ουτοπικό όραμα μιας μελλοντικής ενότητας όλων των λαών της Ευρώπης.

Αυτό άλλωστε συμβολίζει και το πολύχρωμο πλέγμα με το λευκό φόντο στο βάθος. Συμπεριλαμβάνει όλα τα χρώματα των εθνικών σημαιών της Ευρώπης σε μια αναπόσπαστη ενότητα. Είναι η δική μου εικαστική πρόταση για τη σημαία της Ευρώπης σαν μια χώρα. Νομίζω ότι το περιβάλλον που στήθηκε στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης εκφράζει με τον καλύτερο τρόπο την συμβολική δύναμη αυτής της ιδέας και γι΄ αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω ακόμη μια φορά το Μουσείο Γουλανδρή και το Υπουργείο Εξωτερικών καθώς
και την επιμελήτρια της έκθεσης Μαρία Κοτζαμάνη για την πολύτιμη υποστήριξή τους και τη δυνατότητα που μου έδωσαν να το πραγματοποιήσω.


Τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια (πολιτική, τέχνη, Ολυμπιακοί αγώνες, Μαζικά Μέσα Ενημέρωσης κλπ) τί συναισθήματα σας προκαλούν;


Δεν μπορώ να πω ότι παρακολουθώ πολύ συστηματικά τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα, για να έχω σαφή και υπεύθυνη άποψη. Οπωσδήποτε, πάντως τα πράγματα έχουν αλλάξει και η Ελλάδα δεν είναι πια μια απομονωμένη περιφερειακή χώρα. Η οργάνωση των Ολυμπιακών αγώνων και οι παράλληλες εκδηλώσεις της πολιτιστικής Ολυμπιάδας, θα συμβάλλουν νομίζω, θετικά σε μια παγκόσμια προβολή της χώρας μας. Ελπίζω και εύχομαι, να αξιοποιήσουμε σωστά τις δυνατότητες που μας παρουσιάζονται.