Η Αθηνά Παραπονιάρη τα τελευταία 10 χρόνια επιλέγει και μεταφράζει (δηλαδή ουσιαστικά μας συστήνει) τα καλύτερα έργα που πατούν στο «σανίδι» των μικρών θεατρικών σκηνών της Αμερικής, γραμμένα τις περισσότερες φορές από μετανάστες δεύτερης ή τρίτης γενιάς. Κατά συνέπεια έχουν να μας πουν πολλά για την αποξένωση, την περιθωριοποίηση και την αγωνία των ανθρώπων που ζουν έξω από το σύστημα, μας κάνουν να νιώσουμε δηλαδή συναισθήματα πανανθρώπινα.
Έχετε μερικές φορές την αίσθηση ότι γράφετε εσείς το θεατρικό έργο που μεταφράζετε;
Εάν δεχτούμε ότι η μετάφραση είναι ουσιαστικά ξαναγράψιμο ενός έργου, αφού το μεταφέρει από μία κουλτούρα και ένα γλωσσικό ιδίωμα σε ένα άλλο, πόσο μάλλον η θεατρική μετάφραση, η οποία εκτιμώ ότι αποτελεί περισσότερο δραματουργική επεξεργασία παρά αναζήτηση γλωσσικής ισοδυναμίας. Μ’ αυτή την έννοια, ναι, έχω την αίσθηση ότι ξαναγράφω, τρόπον τινά, το θεατρικό έργο που επιλέγω να μεταφράσω, προσπαθώντας πρώτα από όλα να μην προδώσω το πνεύμα και τους στόχους του συγγραφέα.
Οι χαρακτήρες μεταφέρονται αυτούσιοι στο μεταφρασμένο έργο ή θεωρείτε ότι «διαλύονται» και ανασυντίθενται από την αρχή, σύμφωνα με τα δεδομένα της νέας γλώσσας και της νέας πραγματικότητας;
Ο κάθε χαρακτήρας αποτελεί ένα συμπαγές σύνολο. Σκοπός του μεταφραστή δεν θα πρέπει να είναι να ανασυνθέσει τον χαρακτήρα, αλλά να τον μεταφέρει επιτυχώς και χωρίς να παρεκκλίνει από τις προθέσεις του συγγραφέα στα δεδομένα της γλώσσας – δέκτη. Και λέγοντας επιτυχώς εννοώ πώς θα πρέπει να βρίσκει πάντα τη χρυσή τομή αποφεύγοντας από τη μια τις άσκοπες «ελληνοποιήσεις» που θα μπορούσαν να απομακρύνουν τον χαρακτήρα από την αρχική του σύλληψη, και παράλληλα προσπαθώντας να κάνει τον χαρακτήρα αναγνώσιμο στα διαφορετικά δεδομένα της κουλτούρας – δέκτη. Αυτή άλλωστε είναι και μια από τις δυσκολίες που καλείται να αντιμετωπίσει ένας θεατρικός μεταφραστής.
Τι σας ελκύει στο συγκεκριμένο είδος θεάτρου και με ποια κριτήρια επιλέγετε;
Αυτό που με ελκύει γενικά στη ζωή μου είναι το διαφορετικό, ή καλύτερα το μη προβλέψιμο. Αυτό ακριβώς συμβαίνει και με τα έργα που επιλέγω να μεταφράσω: με ιντριγκάρει η διαφορετικότητα. Η διαφορετική κοινωνική προσέγγιση. Η πρωτοτυπία σύλληψης και παρουσίασης ενός θέματος. Η πρωτοτυπία του ίδιου του θέματος. Η ευρύτητα του θέματος. Και πάντα επιλέγω συγγραφείς και έργα που δεν έχουν ξαναπαρουσιαστεί στην Ελλάδα.
Γράφεται στην Ελλάδα σήμερα underground ή εθνοτικό θέατρο;
Αν με τον όρο underground εννοείτε το περιθωριακό, μάλλον όχι. Το μόνο underground που έχουμε αυτή τη στιγμή στη χώρα μας, με την κυριολεκτική σημασία της λέξης, είναι τα underground (υπόγεια) θέατρα. Όσο για το εθνοτικό, ξεκίνησε στην Αμερική ένεκα του πολυεθνικού και πολυπολιτισμικού, αλλά και μεταναστευτικού χαρακτήρα της χώρας. Άρα είναι μάλλον νωρίς να περιμένουμε πρώτα δείγματα γραφής στη χώρα μας, δεδομένου του ότι δεχόμαστε ακόμα την πρώτη γενιά μεταναστών οι οποίοι αυτή τη χρονική στιγμή έχουν ως προτεραιότητα να καλύψουν τις βασικές βιοποριστικές τους ανάγκες. Σίγουρα, δημογραφικά, κάποια στιγμή θα φτάσουμε και εκεί. Αλλά τότε θα μιλάμε και για μια νέα Ελλάδα.
Οι θεατρικές σκηνές στην Ελλάδα νομίζετε ότι έχουν την κατάλληλη παιδεία και τις απαραίτητες εμπειρίες για να ζωντανέψουν στην σκηνή τέτοιου είδους θεατρικά έργα;
Σε επίπεδο πρακτικής (σκηνοθεσία – υποκριτική) νομίζω ότι έχουμε να παρουσιάσουμε πολλά και καλά δείγματα ενημερωμένων ατόμων / σχημάτων που θεωρώ ότι μπορούν να ασχοληθούν με οποιοδήποτε είδος θεατρικής γραφής χωρίς να έχουν τίποτα να ζηλέψουν από την ευρωπαϊκή και παγκόσμια πρωτοπορία. Κι αν η επόμενη ερώτησή σας είναι για τους θεατές, αυτοί σε ένα πολύ μεγάλο βαθμό κατασκευάζονται. Φτάνει να το θέλει κανείς πραγματικά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου